Procesy rozwojowe w Polsce w świetle przemian dochodów w instytucjonalnym sektorze gospodarstw domowych

Proces transformacji i otwarcie się na gospodarkę europejską znacznie poszerzyło wachlarz potrzeb gospodarstw domowych w Polsce, lecz stworzyło możliwości ich urzeczywistnienia tylko przez niektóre z nich. Wzmocnił się także system ich odniesień porównawczych, a każde większe dysproporcje postrzegane są jako objaw niesprawiedliwości społecznej. Na wstępie odniesiono się do poglądów na temat nierówności dochodów i ich przyczyn w ujęciu globalnym i w odniesieniu do specyfiki tego zjawiska w krajach transformujących gospodarkę. W artykule dokonano oceny sytuacji dochodowej gospodarstw domowych w ujęciu czasowym (retrospektywa z lat 1990–2010) w świetle makrostatyki dochodów w układzie podsektorów instytucjonalnych. Poddano analizie długookresowe trendy w zakresie zmian dynamiki i struktury dochodów. W analizie i porównaniach wykorzystano dane dotyczące gospodarstw domowych gromadzone przez GUS w ramach rachunków narodowych, w których podstawową kategorią dochodową jest dochód do dyspozycji brutto. Jak się okazuje, poszczególne podsektory gospodarstw domowych w Polsce charakteryzują się dość zróżnicowaną dynamiką zmian dochodów, co wpływa na ogólną strukturę dochodów do dyspozycji brutto. Według makrostatyki kształtowanie się dynamiki i struktury dochodów układa gospodarstwa domowe w dwubiegunową strukturę hierarchiczną: relatywnie niższe pozycje zajmują gospodarstwa utrzymujących się z niezarobkowych źródeł, związane z rolnictwem oraz emerytów i rencistów, natomiast pozycje uprzywilejowane – gospodarstwa pracujących najemnie, a także pracujących na własny rachunek.

The process of transformation and opening up to the European economy have greatly expanded the range of needs of all households in Poland and have created the possibility of their realization only by few of them. The system of comparative references was strengthened and every major disparities are considered to be unfair. In the introduction. The introduction of the paper presents the views on income inequality followed by global causes of income disparities in the relation to the specifics of transition economies. The article estimates time framed income condition of households (a retrospective of 1990–2010) according to microstatistics of incomes in the configuration of institutional subsectors. The long-term trends in the changes of dynamics and structure of income were analyzed. The analysis and comparisons base on households data collected by CSO under national accounts in which the basic income category is disposable gross income. It emerges that particular subsectors of households in Poland are characterized by diversity of development of income changes that affects the general structure of disposable gross incomes. Macroeconomic data show that the dynamics and structure of household income puts household in bipolar hierarchical structure: household living on income received but not earned, on pensions or on agriculture are worse off than self-employed and households of employees.