Mapa majątku ziemskiego Żary (Herrschaft Sorau) z 1758 roku. Co źródło kartograficzne poświadcza o historii rodu von Promnitz?

Abstract

W nalocie alianckim na miasto Żary w kwietniu 1944 r. zniszczone zostały akta majątku ziemskiego Żary, pozostającego przez ponad 200 lat we władaniu rodu von Promnitz. Ze szczątkowych źródeł historycy nie są w stanie w pełni odtworzyć historii gospodarczej i sytuacji ekonomicznej majątku. Wobec niedostatecznej liczby materiałów archiwalnych jako źródło wiedzy na ten temat może posłużyć mapa majątku ziemskiego Żary (Herrschaft Sorau) z 1758 r. Zamieszczone na niej elementy, związane między innymi z hydrografią, zalesieniem, podziałami administracyjnymi, osadnictwem, drogami, miejscami produkcji i wytwórstwa, pozwalają wysoko ocenić jej wartość informacyjną i historyczną. Dodatkowo mapa rzuca nowe światło na ostatniego z rodu ‒ hrabiego Johanna Erdmanna von Promnitza, w historiografii przedstawianego dotąd negatywnie, jako postać nieudolna. Mapa, która powstała w czasie jego władania, ukazuje go raczej jako dobrego gospodarza, zręcznie zarządzającego ziemiami. Można pokusić się o stwierdzenie, że pokazuje prawie modelową strukturę dóbr ziemskich. Omawiany obiekt kartograficzny znajduje się w zbiorach Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej imienia Cypriana Kamila Norwida w Zielonej Górze.

As a result of the Allied air raid on the city of Żary in April 1944, part of broader air operations against Nazi Germany during World War II, the records of the Żary Land ownership, which had been in the possession of the von Promnitz family for over 200 years, were destroyed. From fragmentary records, historians are unable to fully reconstruct the economic history and economic situation of the Land ownership. Due to the insufficient number of archival records, a map of the Żary Land ownership (Herrschaft Sorau) from 1758 can supplement them. The elements included on it, related to: hydrography, forestation of the area, administrative divisions, settlement, roads, places related to production and manufacturing, mean that its informational and historical value should be greatly appreciated. In addition, the map sheds new light on the last of the family, Count Johann Erdmann von Promnitz, who is described negatively in historiography as an incompetent figure. The map, which was created during his reign, shows him as a good administrator, skillfully managing his lands. One might be tempted to say that it shows an almost model structure of landed estates. The discussed cartographic object is in the collections of the Cyprian Kamil Norwid Provincial and Municipal Public Library in Zielona Góra.