Transformacja systemu politycznego w świetle różnych koncepcji rozliczania przeszłości

Abstract

Sukcesja czy transformacja systemu politycznego jest procesem niejednokrotnie wymagającym zmierzenia się z niechlubną przeszłością. Historia państw europejskich w XX w. zna wiele przykładów takich wydarzeń. Różne państwa podchodzą w odmienny sposób do oceny i rozliczenia przeszłości. Celem artykułu nie jest ocena decyzji politycznych, a jedynie przyjrzenie się kwestiom dogmatycznym oraz odpowiedź na pytanie, czy polityka stoi ponad prawem. Z drugiej strony należy postawić pytanie, czy strategia grubej kreski jest prawnie sprawiedliwa i moralnie słuszna. Autorka stawia hipotezę, że Europejski Trybunał Praw Człowieka nie odnosi się do oceny sprawiedliwości dokonywanej przez państwa – sukcesorów „trudnej przeszłości historycznej”, a jedynie ocenia legalizm podjętych orzeczeń. W wyniku analizy orzecznictwa ETPCz oraz literatury można dojść do wniosku, że instytucja międzynarodowa, jaką jest Europejski Trybunał, nie chce oceniać polityki obranej przez państwa, a jedynie kwestie poszanowania zasady legalizmu.

Succession or transformation of the political system is a process that often requires dealing with the shameful past. The history of European countries in the 20th century knows many examples of such events. Thus, different countries have different approaches to assessing and settling the past. The aim of the article is not to evaluate political decisions, but only to look at dogmatic issues. Is politics above the law? On the other hand, is the thick line strategy legally fair and morally sound? The author hypothesizes that the European Court of Human Rights does not assess justice made by states – successors of the "difficult historical past", but only assesses the legality of the judgments made. As a result of the analysis of the jurisprudence of the ECtHR and the literature, it can be concluded that an international institution such as the European Tribunal does not want to assess the policy chosen by states, but only the issues of respecting the principle of legality.