Wyuczona bezradność – psychologiczna bariera w ograniczaniu nierówności społecznych

Abstract

Bezrobocie to problem o wymiarze ekonomicznym, psychologicznym i społecznym. Wywiera szereg negatywnych skutków na osobę bezrobotną, jej rodzinę i całe społeczeństwo. Prowadzi to do nierówności społecznych w warunkach życia, a także w perspektywach rozwoju. Zapewnienie każdemu, kto chce pracować, szansy na znalezienie pracy stanowi kluczowy czynnik równoważenia dysproporcji w poziomie życia członków społeczeństwa. W kontekście rozwoju rynku pracy kładzie się nacisk na mechanizmy ekonomiczne i prawne stymulujące przedsiębiorczość, co w konsekwencji przekłada się na wzrost liczby wakatów. Nie można tu jednak pominąć roli czynników psychologicznych, psychicznych. Bezrobocie wynika nie tylko z faktycznego braku wolnych miejsc pracy, ale także z bezradności wielu bezrobotnych wobec własnej sytuacji, bierności wobec trudności, niemożności wzięcia odpowiedzialności za swoje życie i karierę. Przedstawione w artykule wyniki opierają się na badaniach przeprowadzonych wśród 100 osób bezrobotnych z powiatów ełckiego i łomżyńskiego. Wskazują na stosunkowo dużą część tej grupy dotkniętej nabytą bezradnością. Ci ludzie mają głębokie poczucie krzywdy i niesprawiedliwości, ale nie robią nic, by zmienić swój los. Problem ten dotyczy zarówno osób przyzwyczajonych do państwa opiekuńczego w czasach socjalistycznych, jak i młodych bezrobotnych, którzy dorastali po 1989 roku. Ta grupa bezrobotnych twierdzi, że jest ofiarą nowego systemu społeczno-gospodarczego. Zdają sobie sprawę z tego, że ich jakość życia jest znacznie niższa niż osób o względnie stałych dochodach, choć nie starają się tego zmienić.

Unemployment is a problem that has an economic, psychological and social dimension. It exerts a range of negative effects on a jobless person, their family, and the whole society. It leads to social inequalities in living conditions as well as in development prospects. Providing everybody who wishes to work with an opportunity to get a job constitutes a crucial factor in balancing the disproportion in the standards of living of society members. Within the context of development of the labour market, an emphasis is placed on economic and legal mechanisms stimulating enterprise, which in consequence accounts for the rise in the number of vacancies. However, the role of psychological, mental factors cannot be dismissed here. Unemployment stems not only from the actual lack of vacancies but also from the helplessness of numerous unemployed people against their own plight, passiveness against difficulties, an inability of taking responsibility for their lives and career. The findings presented in this article are based on research conducted among 100 unemployed people of Elk and Lomza counties. They indicate a relatively large part of this group afflicted by acquired helplessness. These people feel a deep sense of grievance and injustice, yet they do nothing so as to change their plight. This problem concerns both people that got accustomed to the welfare state back in socialist times and the young unemployed individuals that grew up after 1989. This unemployed group claim to be victims of a new socioeconomic system. They are aware of the fact that their quality of life is considerably lower than of those who have relatively steady incomes, though they do not make an effort to change it.