Znaczenie ładu instytucjonalnego dla rozwoju kapitału ludzkiego i sukcesu procesów transformacji państw posocjalistycznych

Abstract

Celem artykułu jest wykazanie, że szeroko rozumiany ład instytucjonalny ma zasadnicze znaczenie dla sukcesu procesów transformacji gospodarek państw posocjalistycznych, w tym szczególnie dla osiągnięcia pozytywnych efektów społecznych przyczyniających się do rozwoju kapitału ludzkiego. Analiza została przeprowadzona w oparciu o autorski model procesu transformacji, z wykorzystaniem kilku przykładów analizy wskaźnikowej ilustrujących zachodzące zmiany. Teoretyczne założenia modelowe zostały zweryfikowane w oparciu o przeprowadzone studium porównawcze dla grupy państw Europy Środkowo-Wschodniej, które przechodziły proces transformacji gospodarczej. W ramach analizy wskaźnikowej wykorzystano dane statystyczne i wskaźniki wypracowane przez kilka instytucji międzynarodowych. Wykazano, że nie występuje korelacja między efektami technicznymi, ekonomicznymi i społecznymi transformacji gospodarczej. Proces modernizacji technicznej odbywa się często z wyprzedzeniem efektów pozytywnych w sferze ekonomicznej i społecznej, a wynika to przede wszystkim z wysokiego poziomu inwestycji infrastrukturalnych, często dofinansowywanych ze środków zewnętrznych (np. Unii Europejskiej). Ponadto społeczeństwa państw posocjalistycznych w różny sposób (niekiedy zaskakujący) oceniają procesy zachodzące w gospodarce. Postrzeganie „szczęśliwości” nie jest zależne bezpośrednio od „twardych” wskaźników odzwierciedlających stan gospodarki. Z kolei model transformacji omówiony w niniejszym artykule zakłada, że czynniki społeczne w znaczący sposób wpływają na dynamikę zmian instytucjonalnych, można zatem oczekiwać, że w państwach, w których społeczeństwa pozytywnie oceniają dobrobyt kraju, dynamika dalszego rozwoju może przewyższać kraje z niskim poziomem zadowolenia społecznego.

This article aims to prove that the institutional order in a broad sense is essential for the success of transformation processes of post-socialist economies, especially for achieving positive social outcomes which contribute to the development of human capital. The analysis was conducted on the basis of an original model of the transformation process established by the author, using some examples of indicators illustrating the changes. The theoretical model assumptions were verified through a comparative study carried out for the group of countries of Central and Eastern Europe, which transformed their economic systems from central planning to market economy. Within the indicator analysis there have been included statistical data and indicators developed by several international institutions. It has been proved that there is no correlation between the technical, economic and social effects of transformation. The process of technical and infrastructure modernization often precedes positive effects in the economic and social spheres. This is mainly due to the high level of investment in infrastructure, often financed from external resources (e.g. the European Union). In addition, societies of the post-socialist countries evaluate the processes occurring in the economy in a specific way (sometimes surprising). The perception of “happiness” is not directly dependent on “hard” indicators reflecting the current condition of the economy. However, the transformation model presented in this article assumes that social factors have a significant influence on the dynamics of institutional changes therefore it can be expected that in countries where people positively assess the prosperity of the country, the dynamics of further development can exceed the countries with low levels of social satisfaction.