Stan badań archeologicznych nad zagadnieniem etnogenezy Słowian w Polsce oraz w krajach Europy Wschodniej

Abstract

Celem rozprawy było zbadanie: – jak kształtowała się w archeologii wiedza na temat najstarszej wczesnośredniowiecznej kultury Słowian i w jaki sposób jej rozwój wpływał na poglądy formułowane w sprawie słowiańskiej etnogenezy; – na jakie pytania starano się odpowiedzieć, poruszając problem pochodzenia Słowian, – na jakich podstawach i z użyciem jakich metod budowano poszczególne koncepcje; – czy i w jakim zakresie sięgano po ustalenia innych dyscyplin. Tytułowy stan badań obejmuje okres od połowy XX w. po czasy współczesne. Uwzględniono dorobek archeologów z Polski i krajów wschodniej Europy, a dokładnie z Ukrainy, Mołdawii, Białorusi i Rosji. W efekcie podjęto próbę usystematyzowania głoszonych poglądów. Wskazano główne koncepcje, a w obrębie nich warianty różniące się m.in. zakresem chronologicznym i terytorialnym rozważań, stosowanymi przez badaczy metodami wnioskowania, doborem i hierarchią źródeł archeologicznych, interpretacją szczegółowych wątków dyskusji czy stopniem wykorzystania przesłanek spoza własnej dyscypliny. Następnie podjęto próbę oceny dorobku polskiej i wschodnioeuropejskiej archeologii w zakresie badań nad etnogenezą Słowian, jak też wskazano potrzeby i perspektywy badawcze.

The aim of the dissertation was to examine: – how knowledge about the oldest early medieval culture of the Slavs was developed in archeology and how its development influenced the views formulated on Slavic ethnogenesis; – what questions were tried to be answered when raising the problem of the origin of the Slavs, – using what methods were individual concepts built on and on what basis, – whether and to what extent the findings of other disciplines were used. The state of research mentioned in the title covers primarily the period from the mid-20th century to the present day. The achievements of archaeologists from Poland and Eastern European countries, specifically from Ukraine, Moldova, Belarus and Russia, were taken into consideration. As a result, an attempt of systematizing the expressed views was presented. The main concepts were identified and a few variants within them that differ, among others: the chronological and territorial scope of considerations, the inference methods used by researchers, the selection and hierarchy of archaeological sources, the interpretation of detailed discussion threads, and the degree to which premises from outside their own discipline are used. Subsequently, an attempt was made to assess achievements of Polish and Eastern European archeology in the field of research on the ethnogenesis of the Slavs, as well as research needs and perspectives were outlined.