Spuścizna intelektualna galicyjskich profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego w twórczości Adama Heydla

Abstract

W artykule dokonano analizy twórczości Adama Heydla, polskiego ekonomisty czasu niepodległościowego przełomu. Głosił on postulaty liberalizmu gospodarczego, lecz oparł się pokusie radykalizacji sprowadzającej się do dogmatycznego zamykania w leseferystycznej wersji liberalizmu. Tezą główną artykułu jest stwierdzenie, że Adam Heydel mógł stworzyć odrębną koncepcję liberalną, zwaną przez niego liberalizmem racjonalnym, dzięki wpływowi, jaki miała na jego rozwój intelektualny myśl profesorów galicyjskich Uniwersytetu Jagiellońskiego i środowiska krakowskich intelektualistów końca epoki rozbiorowej. Szczególną rolę odegrali w przypadku Adama Heydla tej klasy myśliciele, co: Julian Dunajewski, Michał Bobrzyński oraz Włodzimierz Czerkawski. Nie przypadkiem też było, że z tą duchową, galicyjską spuścizną intelektualną Adamowi Heydlowi dane było zapoznać się pod okiem swojego mentora Adama Krzyżanowskiego. Był on pomostem, jego twórczość łączyła tradycję galicyjskiej szkoły ekonomicznej z problematyką związaną z uzyskaniem niepodległego bytu państwowego. Dzięki temu Adam Heydel nie tylko był odporny na intelektualne oczarowanie prymitywnym leseferyzmem, ale też dostrzegał z ostrością potrzebę szerszego spojrzenia na sprawy gospodarcze, a mianowicie w pespektywie społeczno-narodowo-kulturowej. W ten sposób w Polsce, która świeżo zdobyła niepodległość, powstała oryginalna, reprezentująca wysoki poziom, myśl ekonomiczna warta przypomnienia. Jest to ważne szczególnie obecnie, gdy leseferystyczna wersja liberalizmu zwana neoliberalizmem poczyniła tyle szkód i przyczyniła się do zubożenia perspektywy prowadzonej nad życiem gospodarczym refleksji, a część młodzieży pozostaje pod urokiem libertarian.

The article analyzes the work of Adam Heydel, a Polish economist, living in the years 1893–1941. He graduated from school at the time when Krakow was subordinated to Austria. When Poland regained its independence, he promoted views of economic liberalism, being a hardened opponent of laissez-faire. The study provides reasons why Adam Heydel was not its supporter. The main thesis of the article is as follows: Adam Heydel was not an advocate of laissez-faireism as a result of the influence exerted by Julian Dunajewski (1821–1907), Michał Bobrzyński (1849–1935) and Włodzimierz Czerkawski (1868–1913). Their intellectual achievements were created in Galicia at the Jagiellonian University and in the circles of Cracow intellectuals. Adam Heydel learnt their ideas thanks to Adam Krzyżanowski (1873-1963). Adam Krzyżanowski's teachers were: Michał Bobrzyński and Włodzimierz Czerkawski. Adam Heydel himself wrote about Julian Dunajeski, saw the limitations of the liberal point of view and felt the burning need for a broader view of economic matters, namely in the socio-national-cultural perspective. He created original and high-level economic thought. His concept of rational liberalism is an antidote to neoliberalism and libertarianism.