Zmierzch galicyjskiego austrofilizmu i idei austro-polskiej. Michał Bobrzyński jako minister dla Galicji i kwestia wyodrębnienia Galicji (1916–1917)

Abstract

Upadek powstania styczniowego oraz zmiany polityczne w monarchii habsburskiej w latach 60. XIX w. doprowadziły do przewartościowań w polskiej polityce. Stanęły one u podstaw narodzin orientacji austro-polskiej, przewidującej budowanie przyszłości narodu polskiego z Habsburgami. Galicja natomiast miała stać się polskim Piemontem. Równolegle Polacy podjęli próbę uzyskania w ramach monarchii habsburskiej specjalnego statusu dla Galicji – jej wyodrębnienia. Mimo podjętych wysiłków planów tych nie udało się zrealizować. Odżyły one dopiero w okresie I wojny światowej, w zupełnie innej konstelacji. Zapowiedziane przez Franciszka Józefa wyodrębnienie Galicji było reakcją na akt 5 listopada 1916 r. Powołanie przez „de facto” Niemcy Królestwa Polskiego przekreślało ideę rozwiązania austro-polskiego, z którym Polacy w Austrii wiązali nadzieje na przyszłość. Wyodrębnienie, czyli nadanie szerokiej autonomii, miało złagodzić ich rozczarowanie i zapobiec ewentualnej irredencie. Polacy początkowo przyjęli projekt z zadowoleniem. Kierownictwo nad przeprowadzeniem wyodrębnienia ujął w swe ręce wybitny, cieszący się powszechnym szacunkiem polityk Michał Bobrzyński. W tym celu przyjął tekę ministra dla Galicji. Obiektywne trudności oraz postępująca dezintegracja monarchii sprawiły, że projekt okazał się nierealny. Co więcej, problemy z jego realizacją dodatkowo zniechęciły Polaków do państwa Habsburgów. Swą przyszłość zaczęli dostrzegać w emancypacji względem Austrii i dążeniu do połączenia z budującą się pod protektoratem niemieckim państwowością polską. Dymisja Bobrzyńskiego w czerwcu 1917 r. miała w tych okolicznościach wymiar symboliczny. Ustępował polityk nie tylko działający na rzecz wyodrębnienia Galicji, ale także będący głównym filarem i autorytetem tzw. idei austro-polskiej.

The fall of the January rising and political changes in the Habsburg monarchy in the 60s of the 19th century led to revaluations in Polish politics. They were the basis for the birth of Austrian-Polish orientation predicting building the future of Polish nation with the Habsburgs. Galicia was to become the Polish Piedmont. Simultaneously with that Poles made the attempt to gain a special status for Galicia within the Habsburg monarchy – its separation. Despite the effort made those plans were not realized. They were revived during World War I in a completely different form. The announced by Franz Josef separation of Galicia was a reaction to the act from the 5th November 1916. The establishment of the Kingdom of Poland by de facto Germany shattered the idea of the Austrian-Polish solution for which the Poles in Austria greatly hoped in the future. Separation, which meant giving wide autonomy, was to soften their disappointment and to prevent possible irredentism. Initially the Poles accepted this project with enthusiasm. The leadership in the separation movement was taken by an eminent and widely respected politician Michal Bobrzynski. For this purpose he accepted the post in the cabinet as the minister for Galicia. Objective difficulties and increasing disintegration of the monarchy caused that the project turned out to be unreal. What is more, problems with its implementation additionally made Poles disheartened towards the Habsburg state. Their future they began to see in the emancipation from Austria and aiming at connection with the Polish state being constructed under the German protection. Bobrzynski’s resignation in June 1917 had a symbolic dimension in these circumstances. The politician acting not only towards the separation of Galicia but also being the main pillar and authority of the so-called Austrian-Polish idea stepped down.