Motyw wampira w literaturze polskiej

Abstract

Rozprawa poświęcona jest figurze wampira w literaturze polskiej od czasów oświecenia do dwudziestego pierwszego wieku. Stanowi ona próbę przekrojowego ukazania sposobów funkcjonowania krwiopijcy w prozie i poezji oraz zmian jego wizerunku na przestrzeni epok. Poruszane tematy podejmują kwestię zbieżności poszczególnych postaci literackich z ludowym pierwowzorem, a także stereotypowym, utrwalonym w kulturze popularnej obrazem. Omawiane utwory odwołują się do niego wprost lub robią to pośrednio, poprzez nadanie bohaterom cech wampirycznych, takich jak picie krwi czy liminalna egzystencja. Praca podzielona została na siedem rozdziałów. W pierwszym z nich dokonano próby umiejscowienia figury wampira w kontekście historycznym i kulturowym, od starożytności, poprzez wierzenia ludów z różnych rejonów świata, po czasy współczesne. Drugi w zwięzły sposób ukazuje „karierę” wampira w szeroko pojętej sztuce. W kolejnym pod lupę wzięto osiemnastowieczne utwory, wykorzystujące motyw upiora. Rozdział czwarty stanowi analizę dziewiętnastowiecznych utworów podejmujących, nie zawsze wprost, tematykę wampiryczną. Dalszą części pracy poświęcono pierwiastkowi feminalnemu wampirycznego fantazmatu. Tematem rozdziału szóstego są literackie portrety strzyg, stanowiących jeden z wariantów figury wampira, szczególnie często występujący w fantasy i powieściach grozy. Ostatni, siódmy, rozdział dysertacji, omawia zaś zmiany zachodzące w obrębie motywu na przestrzeni ostatnich pięćdziesięciu lat.

The dissertation is devoted to the figure of a vampire in Polish literature from the Enlightenment to the twenty-first century. It is an attempt at a cross-sectional presentation of the ways in which the bloodsucker functions in prose and poetry, as well as showing the changes in his image throughout the ages. One of the topics covered is the convergence of individual literary characters with the folk prototype, as well as the stereotypical image established in popular culture. The discussed works refer to the motif directly or they do it indirectly, by giving the characters vampiric features, such as drinking blood or liminal existence. The vampire theme is one of the most vital in literature and mass culture. It has numerous connotations and is eagerly used by writers, poets, painters and filmmakers. The changes taking place in the image mirror the moods and postulates of a particular epoch, and the constant reinterpretations of the motif allow to maintain its vitality.