Europa jako przestrzeń wyobrażona. Studium o świadomości europejskiej w piśmiennictwie polskim doby międzypowstaniowej pod zaborami

Celem rozprawy doktorskiej jest rekonstrukcja świadomości europejskiej polskiego społeczeństwa w okresie międzypowstaniowym pod zaborami. Przeprowadzone analizy różnorodnych tekstów (literackich, publicystycznych, naukowych, dokumentów życia osobistego itd.) pozwoliły na opisanie, w jaki sposób w umysłowości Polaków funkcjonowało wyobrażenie Europy i tego, co europejskie. Praca składa się z sześciu rozdziałów. W pierwszym z nich omówiona została kwestia źródeł, z których polskie społeczeństwo w XIX w. czerpało swoją wiedzę o Europie, a także rola polskiej inteligencji, która pozostawała głównym beneficjentem tej wiedzy. Kolejne rozdziały stanowią próbę odpowiedzi na pytania o to, jak definiowano pojęcie Europy, jak wyobrażano sobie jej granice, skąd wywodzono jej korzenie. Ważnym elementem świadomości europejskiej były również mity opisujące początki Europy oraz metafory, jakimi posługiwano się, pisząc o Europie. W ostatnich dwóch rozdziałach pt. Centra oraz Peryferia, scharakteryzowane zostały miejsca i przestrzenie Europy, które uchodziły wówczas za obszary o kluczowym lub marginalnym znaczeniu. Przeprowadzone analizy pokazują, że ówczesny obraz Europy wyobrażonej składał się z wielu warstw nakładających się na siebie jedna na drugą, wzajemnie przenikających się, tworzących różne odcienie.

The aim of the doctoral dissertation was the reconstruction of the European awareness of the Polish society in the period between the uprisings under the occupation. The conducted analyses of various texts (literary, journalistic, scientific, personal documents, etc.) let describe the way of functioning of the European image and everything that is European in the Polish mentality. The dissertation consists of six chapters. The first one discusses the issue of the sources from which the Polish society of the 19th century was drawing knowledge about Europe as well as the role of the Polish intelligentsia which was the main beneficiary of this knowledge. The other chapters attempt to answer the questions about the way of defining Europe, how its borders were imagined, where it had its roots. An important element of the European awareness were also the myths describing the European origins and the metaphors used while describing Europe. The last two chapters, called Centres and Peripheries, describe the places and spaces in Europe that were thought to be the areas of the key and marginal importance. The conducted analyses show that the image of the Europe of that time consisted of many layers combined together, overlapping and creating different aspects.