Nowe pokolenie dysydentów? Sytuacja obrońców praw człowieka i LGBT w Rosji – perspektywa współczesna

Brutalizacja represji wobec obrońców praw człowieka i przedstawicieli grup LGBT w Rosji wzrosła w latach 2014–2020. Poprzedzały ją zaostrzenie kontroli nad aktywizmem i protestami społecznymi, sferą informacji publicznej, a także nad tzw. trzecim sektorem i wprowadzanie ustrukturyzowanego, restrykcyjnego systemowego instrumentarium prawnego. Wszystkie te działania miały na celu odgórne kreowanie systemu praw człowieka. W konsekwencji doprowadziło to do coraz częstszego sięgania przez przedstawicieli rosyjskiego społeczeństwa obywatelskiego po stosowaną od II połowy lat 60. XX w. na terenie ZSRR formę oporu, tj. dysydenctwo. Celem zawartej w artykule analizy jest identyfikacja występujących współcześnie w rosyjskim społeczeństwie mechanizmów mogących prowadzić do otwartych i pokojowych działań oporowych. Są to mechanizmy umożliwiające obrońcom praw człowieka i aktywistom LGBT z Rosji zaangażowanie w kwestie, których istotność przekracza granice administracyjne Federacji Rosyjskiej. W artykule wskazano również skuteczne praktyki i rozwiązania stosowane na gruncie prawa międzynarodowego, które pozwalają obu grupom na uczestnictwo w przestrzeni solidarności niezależnej od granic politycznych.

The brutal repression of human rights defenders and representatives of LGBT groups in Russia increased between 2014 and 2020. This was preceded by a tightening of control over activism, protests, social movements and the sphere of public information, as well as a tightening of institutional control over the so-called “third sector” and the introduction of a structured, increasingly restrictive legal instrument. All of these actions were aimed at creating a top-down system of human rights. As a result, this led to an increasing number of persecuted groups operating from the second half of the 1960s in the USSR, a form of resistance that was dissident. The purpose of the analyses conducted in this article is to identify mechanisms that can lead to open and peaceful resistance activities, mechanisms that allow human rights defenders and LGBT activists in Russia to be active on issues whose relevance crosses administrative boundaries, and solutions that allow them to participate in an area of solidarity irrespective of political boundaries.