Centra usług społecznych – nowy model instytucji polityki społecznej

Abstract

Nowa jakość polityki społecznej w Polsce przejawia się we wprowadzonej w życie w dniu 1 stycznia 2020 r. – będącej prezydencką inicjatywą ustawodawczą – ustawie o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych (CUS). Wejście w życie przepisów ustawy – której koncepcja została przygotowana przez Narodową Radę Rozwoju w ramach sekcji Polityka społeczna, rodzina – zainicjowało „kroczącą zmianę systemową”. Centra zapewniają bowiem mieszkańcom dostęp do kompleksowych usług w nowoczesny sposób, jako „instytucja jednego okienka”, a także upowszechniają społeczne formy wsparcia usługowego realizowane na zasadzie: wolontariatu, samopomocy czy pomocy sąsiedzkiej. CUS są tworzone przez samorządy lokalne w odpowiedzi na potrzeby mieszkańców, są to zatem oddolne inicjatywy. Stanowią wyrażenie myśli, że w ramach lokalnych polityk społecznych warto i należy przekraczać granice resortowe i tworzyć zintegrowane lokalne systemy usługowe. Są podmiotami koordynującymi lokalne systemy usług społecznych. Ich celem jest integrowanie i koordynowanie usług wykonywanych przez różnych lokalnych usługodawców, którzy z centrum współpracują. Celem niniejszej publikacji – przygotowanej w projekcie „Liderzy kooperacji” realizowanym w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, finansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego na lata 2014–2020 – jest zobrazowanie CUS jako nowego modelu instytucji polityki społecznej. W opracowaniu ukazano korzyści wynikające z utworzenia centrum usług społecznych z perspektywy Kancelarii Prezydenta RP, przedstawicieli samorządu terytorialnego, a także mieszkańców. Podjęto zagadnienie implementacji rozwiązań „kroczącej zmiany systemowej”, prezentując kolejno: plan wdrażania modelu usług społecznych, proces tworzenia centrum – aspekty formalne i organizacyjne, diagnozę potrzeb i potencjału społeczności lokalnej, a także program i kontraktację usług społecznych oraz finansowanie CUS. Istotne okazało się również ukazanie dobrych praktyk, wybranych z wielu realizowanych w Polsce, które wyraźnie wskazują rezultaty wprowadzanej nowej jakości polityki społecznej.