Konflikty wokół nowego paradygmatu a rozwój regionalny Polski po 1990 roku

Abstract

Celem artykułu jest analiza konfliktów wokół nowego paradygmatu rozwoju i ich wpływu na rozwój regionalny w Polsce. Podstawowa teza głosi, że większość społeczeństwa i elit wyraża silną tendencję do prowadzenia polityki rozwoju zgodnie z paradygmatem minionej (przemysłowej) epoki, gdy infrastruktura techniczna i bezpośrednia aktywność ekonomiczna państwa grały pierwszorzędną rolę w inicjowaniu rozwoju. Artykuł prezentuje zmiany paradygmatu, konflikty z tym związane oraz główne czynniki powstrzymujące akceptację nowego paradygmatu w praktyce. Zalicza do nich niejasność strategicznych celów rozwojowych europejskiej i krajowej polityki rozwoju (wyrównywanie poziomu czy podnoszenie efektywności?), ograniczoną wiedzę społeczeństwa o współczesnych czynnikach rozwoju oraz w praktyce nieformalny mechanizm zgody na zastępstwo celów (zamiast zadań złożonych i trudnych, pod tą samą nazwą realizowane są zadania prostsze). Władze lokalne i przedsiębiorstwa (główni beneficjenci) zainteresowane są przede wszystkim projektami służącymi jakości życia, podczas gdy władze centralne – w pierwszej kolejności wydaniem środków polityk europejskich. W efekcie w praktyce zarówno beneficjenci, jak i zarządzający, są skłonni do upraszczania wymogów, zastępowania celów, dla ułatwienia osiągania swych celów. Przyczyn niechęci do stosowania nowego paradygmatu rozwoju można szukać w wielu płaszczyznach: hybrydowej strukturze administracji publicznej, petryfikacji strukturalnej (szczególnie wyraźnej na przykładzie struktury rolnictwa) czy wreszcie politycznie dyktowane błędne interpretacje rozwoju suburbiów jako wskaźnika rozwoju wsi. W efekcie takiego podejścia do rozwoju (wzmacnianego przez kulturę), polityki europejskie w niewielkim stopniu przyczyniają się do podniesienia innowacyjności i konkurencyjności polskiej gospodarki.

The main aim of this article is to analyze conflicts around new development paradigm and their impact on regional development in Poland. Key hypothesis says that majority of the society and elites express strong propensity to carry out development policy in line with the old (industrial) paradigm, which attributed key role in stimulating development to technical infrastructure and direct economic activity by the state. Article presents changes of the paradigm, conflicts involved and main barriers to wide acceptance of the new paradigm in development practice. According to the author it encompasses ambiguity of the strategic objectives of the European and national development policies (equity or efficiency), limited understanding of the contemporary development drivers and in practice informal consensus about objectives/goals substitution (simple and easy substituting complex and difficult in implementation). Local authorities and entrepreneurs (main beneficiaries) are interested first of all in quality of life improvement projects, while central authorities – mostly in successful disbursement of the European policies financial resources. As a result, in practice, both beneficiaries and managing authorities in order to attain their objectives show propensity to simplify requirements, substitute goals. The reasons of reluctance on using new development paradigm can be sought on numerous platforms: hybrid structure of public administration, structural petrification (particularly well visible in case of agrarian structure) or – shaped under political influence – misinterpretation of suburbia development as an indicator of rural areas development. As a result of such an approach to development (enhanced by culture), European policies hardly contribute to Polish economy innovativeness and competitiveness improvement.