Polska spółdzielczość wobec problemów globalizacji (Tezy do dyskusji)

W artykule opisano 18 tez ukazujących uwarunkowania przechodzenia polskich spółdzielni z gospodarki centralnie sterowanej do wolnorynkowej rywalizacji w wymiarze globalnym. Polskie spółdzielnie weszły w okres transformacji gospodarczej w gospodarkę wolnorynkową osłabione, w stanie dezorganizacji, bez fachowej pomocy organizacji spółdzielczych drugiego stopnia, centralnych i regionalnych związków spółdzielczych oraz przy dużym ubytku majątku, bardzo szybko sprywatyzowane i spontanicznie. Porównanie z nowymi, lepiej zorganizowanymi prywatnymi przedsiębiorstwami było bardzo trudne i prowadziło do wielu porażek. Rola nowych organizacji spółdzielczych, takich jak izby gospodarcze, stowarzyszenia i fundacje, była bardzo ważna w tym dostosowaniu się do nowej trudnej sytuacji biznesowej. Spółdzielnie próbowały unowocześniać swoje sklepy i przedsiębiorstwa bez wielkich kapitałów, wykorzystując do tego nadwyżki. Spółdzielnie odpowiedziały na nowe wyzwania, uzyskując nowe wzorce działalności biznesowej. Spółdzielnie konsumenckie z pomocą szwedzkich kooperantów stworzyły ogólnopolską sieć specjalistycznych sklepów „Lux” i dyskontów. Samopomocowe spółdzielnie chłopskie zorganizowały podobną sieć na wsi. Negatywne tendencje zostały zatrzymane w połowie lat 90. i od tego czasu obserwujemy powolny proces koncentracji, łączenia osłabionych jednostek, zwłaszcza w sieci mleczarskiej i bankowej sieci spółdzielczej. Polskie spółdzielnie walczą o miejsce na rynku w rywalizacji z międzynarodowymi sieciami i przedsiębiorstwami, niekiedy z sukcesami w skali lokalnej lub krajowej. Zresztą przepaść między spółdzielniami w krajach wysoko rozwiniętych, działających w skali globalnej, łączących wspólne wysiłki na rzecz efektywności, a polskimi, jest wciąż bardzo duża.

This paper described 18 thesis showing the circumstances of the Polish co-ops’ trans[1]formation from central planed economy towards free market rivalry in global scope. Polish co-operatives entered into time of economical transformation into free market economy weakened, in state of disorganisation, without professional assistance of second level co[1]operatives organisations, central and regional unions of co-ops and with big lack in estate, privatised very quickly and spontaneously. The comparison with new, better organised private enterprises were very difficult and lead many defeats. The role of new co-operative organisations like economic chambers, associations and foundations was very important in this adaptation to new difficult condition of business. Co-ops tried to modernize their shops and enterprises without big capitals, using surplus for it. Co-ops answered for the new chal[1]lenges getting new patterns of business activity. Consumer co-ops created countrywide net of specialized shops “Lux” and discount with the assistance of Swedish co-operators. Self – help peasant co-ops organized similar net in countryside. The negative trends were stopped in the middle of 90. and since this time we have could observe the slowly process of concentration, fusion of weakened units, especially in dairy and banking co-operative net. Polish co-ops fight on the place on the market in rivalry with international nets and enterprises, sometimes with success in local or country scope. Anyway, the gap between co-ops in high developed countries, acting in global scale, jointing common efforts for efficiency and Polish ones has been still very big.