Garum of Herod the Great (a Latin-Greek Inscription on the Amphora from Masada)

W trakcie prac wykopaliskowych prowadzonych w Masadzie w latach 1963–1965 przez misję Yigaela Yadina odkryto interesującą amforę zaopatrzoną w łacińsko-grecką inskrypcję (titulus pictus) wskazującą na przeznaczenie naczynia i jego zawartości dla króla Heroda Wielkiego (37–4 p.n.e.). Najprawdopodobniej mamy do czynienia z amforą typu Beltran IIB, który stanowi w istocie wariant amfory 38 w typologii Dressela. W naczyniach tego rodzaju transportowano rzymskie sosy rybne, takie jak garum, liquamen i inne. Analiza petrologiczna wskazuje na hiszpańskie (Betyka) pochodzenie amfory. W oparciu o kryteria taksonomiczne naczynie jest datowane na początek I w. n.e. Ze względu na bardzo nieliczne przypadki występowania greckich tituli picti na amforach, inskrypcja z Masady stanowi rzadki przykład napisu w języku greckim na naczyniu transportowym. Dodatkowo, bilingwiczny (łacińsko-grecki) charakter inskrypcji czyni z niej zabytek unikatowy. Stan zachowania inskrypcji jest fragmentaryczny. Dzięki lekturze i uzupełnieniom napisu wiemy, że w amforze znajdował się luksusowy gatunek rzymskiego sosu rybnego garum przeznaczony dla samego króla Heroda Wielkiego. Wraz z innymi naczyniami znalezionymi w Masadzie (m.in. na wino i oliwę), zakwalifikowanymi jako importy z Hiszpanii i Italii, amfora na garum wiele mówi o preferencjach kulinarnych Heroda, a także o naśladownictwie helleńskich i rzymskich obyczajów kulinarnych przez króla i jego najbliższe otoczenie.