W poszukiwaniu rzymskich korzeni dowodu poszlakowego. Wstępne kwestie źródłowe

Abstract

Najbardziej typowym podziałem dowodów w polskiej procedurze karnej jest podział na dowody bezpośrednie i pośrednie. Rzymianie nie stworzyli ani teorii dowodów, ani nawet teorii procesu karnego. Jednakże pomimo braku odpowiednich konstrukcji dla dowodu poszlakowego w rzymskim prawie karnym nie ulega wątpliwości, że prawo rzymskie pozwalało prezentować dowody poszlakowe zarówno przed trybunałem quaestio perpetua, jak i w postępowaniu cognitio extra ordinem. Rzymscy oskarżyciele i adwokaci z upodobaniem używali dowodu z poszlak w prowadzonych procesach, aby przekonać sędziów. Analiza najważniejszych źródeł prawniczych: D. 48,19,5 pr. (konstytucje cesarza Trajana) i C. 9,47,16 (konstytucja cesarza Konstantyna Wielkiego) bez wątpienia pokazuje, że proces poszlakowy był w Rzymie w pełni dopuszczalny. Kwintylian rozróżniał dowody bezpośrednie i pośrednie. Nazywał je odpowiednio probationes inartificiales i probationes artificiales (signa, argumenta, exempla). Najbliższe współczesnym poszlakom były signa.

The most typical division of evidence in the Polish criminal procedure is the one into direct proof and indirect proof. Romans did not come up with scientific theory on the evidence and even with theory of the criminal proceedings as well. However, in spite of the absence of proper constructions of circumstantial evidence in Roman criminal law, this is out of question that Roman law allowed to present adminicles in both the quaestio perpetua trial and in the cognitio extra ordinem proceedings. The Roman accusators and advocates used with predilection the circumstantial evidence in the lawsuits to convince the judges. The examination of the most important legal sources: D. 48,19,5 pr. (constitutions of Emperor Trajan) and C. 9,47,16 (constitution of Emperor Constantine the Great) undoubtedly shows that circumstantial legal prosecution was in Roman world fully allowed. Quintilianus distinguished between direct proofs and indirect proofs. He called them probationes inartificiales and probationes artificiales (signa, argumenta, exempla). The most similar to present adminicles were signa.