Kapitał społeczny a więź religijna (możliwości i ograniczenia)

Abstract

Kapitał społeczny stanowią wartości i normy moralne podzielane przez członków grupy i umożliwiające im skuteczne współdziałanie. Przekonanie o uczciwości i rzetelności innych ludzi prowadzi do wzajemnego zaufania, które działa niczym smar, zwiększający wydajność funkcjonowania każdej grupy lub instytucji. Źródłami kapitału społecznego są: tradycja historyczna (w tym religijna), zwyczaje i wzory aktywności rynkowej, hierarchicznie generowany porządek prawny oraz normy religijne (F. Fukuyama). Niewątpliwie, religia pozostaje ważnym czynnikiem rozwoju społecznego, co dokumentowały studia M. Webera. Większa siła protestantyzmu, w porównaniu z katolicyzmem, polegała na oddziaływaniu na rzecz pluralizmu i tolerancji, świeckiego światopoglądu i etosu pracy. Historyczna obecność religii do dziś wpływa na specyfikę wartości w różnych krajach europejskich (R. Inglehart). W polskich warunkach, masowy katolicyzm widoczny na poziomie Kościoła reprezentacji tworzy jedynie potencjalne zasoby kapitału społecznego. Aktywność społeczna łączy się z silnym zaangażowaniem religijnym mniejszości katolików. Pewne nadzieje tkwią w nurcie katolicyzmu, identyfikowanym z „pokoleniem Jana Pawła II”, reprezentowanym głównie przez ludzi młodych ceniących odpowiedzialność moralną i przedsiębiorczość jednostkową.

Social capital covers values and ethical norms that are shared by members of a community and enable the members of this community to cooperate in a successful way. The certainty of other people’s honesty and decency leads to mutual trust, which serves the same purpose as the lubricant in a machine: it enhances the efficiency of performance of every community. The sources of social capital are: historical tradition, including the religious one, the customs and patterns of market activities, as well as hierarchically generated legal order and religious norms (F. Fukuyama). Undoubtedly, religion is an important factor in the social development (M. Weber). The strength of Protestantism was connected with the impact it had on promoting pluralism and tolerance, leading to the development of the secular outlook on life, science and the working ethos. To this day the historical presence of Christian religions has had significant influence on shaping different types of values in different European countries (R. Inglehart). In the Polish conditions, some elements of the mass, popular Catholicism still have influence on the basic social identification on the level of the Church of representation (A. Wójtowicz). The activities of deeply religious individuals support generating social capital on the level of local organizations. The dominant attitude of claiming one’s rights, though, prevailing in Polish society, together with the expansive individualism (M. Ziółkowski) are not favourable for the increase of social trust. There is a certain hope in the Church of participation, which has an “open” character. It promotes the possibility of influencing the life of community through the intellectual and moral responsibility of individuals. Generation “4R” (Responsibility for Family, Religion, Reason, MaRket), understood as ethos group, has become the chance of Catholicism in the conditions of Polish modernization.