Contribution to identification of the Lublin region links with the East Baltic milieu in the Bronze Age

Abstract

In recent years, significant discoveries of single axes of the Tautušiai type have been made in the Lublin region. A metallurgical center, where these objects were made in the Bronze Age, was located in the eastern Baltic territory. Northern influences in the basins of the Vistula and Bug rivers also refer to the Nordic region.

W ostatnich latach na Lubelszczyźnie odkryto kolejną siekierę typu Tautušiai. Natrafiono na nią przypadkowo w okolicach Lublina. Siekiera jest przedmiotem bardzo masywnym, złożonym, jak gdyby, z dwóch członów: wąskiego obucha z wysokimi brzegami i szerokiego łopatowatego ostrza. Ślady pracy metalurgicznej widnieją na płaszczyznach bocznych obucha siekiery. Są to nie tylko relikty spiłowanych szwów odlewniczych, ale też bardzo wyraźne ślady kucia. Brak jest śladów użytkowania siekiery jako narzędzia, które można by dostrzec nieuzbrojonym okiem. Stępiała krawędź ostrza to raczej wynik procesów podepozycyjnych. Ich wynikiem są też wyraźne wielokierunkowe rysy i „odgniecenia” widoczne na i pod patyną. Jedyne uszkodzenia powstałe w wyniku użytkowania przedmiotu to widoczne na płaszczyznach frontowych obucha pionowe rysy, które zapewne są reliktami osadzania siekiery na trzonku. Uwidaczniają się również mechaniczne zniszczenia poczynione współcześnie: uszkodzone podniesione brzegi obucha, czy nacięcia na krawędzi ostrza. Powierzchnię siekiery pokrywa dziś gruba warstwa patyny w pięknym ciemnozielonym kolorze (tylko w obrębie obucha widnieją ślady szarozielonej patyny złośliwej). Wydaje się, iż przez wiele wieków siekiera spoczywać musiała w środowisku suchym, które sprzyjało wytwarzaniu się tego rodzaju korozji. Mimo uszkodzeń mechanicznych zabytek zachował się w bardzo dobrym stanie ogólnym. Prawdopodobnie mamy do czynienia z przedmiotem „nowym”, używanym mało albo wcale. W kontekście tego spostrzeżenia nasuwa się wniosek, że siekiera mogła być wyznacznikiem li tylko wysokiego statusu właściciela, a nie narzędziem pracy. Określenie proweniencji analizowanego zabytku z okolic Lublina nie budzi najmniejszej wątpliwości. Jest to siekiera późnej odmiany typu wschodniobałtyjskiego, zwanej też odmianą C lub odmianą o ostrzu łopatowatym. W literaturze archeologicznej, na określenie podobnych przedmiotów, pochodzących z północnych i północno-wschodnich rejonów Polski, pojawia się również pojęcie wariantu A typu Dębowiec. Ostatnio, dla całego zbioru siekier typu wschodniobałtyjskiego przyjęto określenie „typu Tautušiai”, gdzie okaz z okolic Lublina można przypisać odmianie C. Zasięg występowania tych siekier jest dość zwarty. Siekiery typu Tautušiai odmiany C spotykane są na terenie Pomorza Gdańskiego, a pojedynczy okaz znaleziono również na Kujawach. Znaleziska omawianych zabytków są też coraz częstsze w międzyrzeczu Wisły i Bugu. Przedmioty te mogły trafiać w środowisko ludności kultury trzcinieckiej lub łużyckiej w III i IV okresie epoki brązu.