Znaczenie regulacji prawnych w dobie kryzysu gospodarczego. Wybrane zagadnienia

Abstract

Artykuł podejmuje kwestię znaczenia regulacji prawnych w okresie kryzysu gospodarczego, w szczególności wpływu stanowionego prawa na przebieg kryzysu. Tekst składa się z czterech części. Pierwsza z nich dotyczy pojęcia kryzysu ekonomicznego oraz cykliczności tego zjawiska, w tym kryzysu ekonomicznego w krajach socjalistycznych. W drugiej zwrócono uwagę na pojęcie ustawodawstwa, ekonomicznej analizy prawa oraz zagadnienie wpływu ustawodawcy na przebieg koniunktury gospodarczej. Trzecia część zawiera przykłady regulacji kryzysowych oraz opisuje ich wpływ na proces kryzysu. Podane w niej zostały przykłady dotyczące m.in. lichwy wojennej, wielkiego kryzysu gospodarczego lat 30., tj. programu reform ekonomicznych w Stanach Zjednoczonych (New Deal), oraz ustawodawstwa antykryzysowego w państwie polskim sprzed drugiej wojny światowej, które dotyczyło przede wszystkim tzw. akcji finansowo-rolnej, akcji oszczędnościowo-oddłużeniowej samorządu terytorialnego, kredytu długoterminowego oraz ustawodawstwa antykartelowego. Ponadto zwrócono uwagę na kryzys finansowy 2008 r. oraz kryzys wynikający z ogólnoświatowej epidemii koronawirusa, która wybuchła w listopadzie 2019 r. W przypadku ostatniego z kryzysów omówione zostały tzw. tarcze antykryzysowe, które miały głównie charakter moratoryjny (odroczeniowy), zwolnieniowy oraz ulgowy. W podsumowaniu stwierdzono, że ustawodawstwo antykryzysowe ma wyjątkowy charakter oraz zwykle narusza podstawowe zasady prawa. Poza tym ustawodawstwo to charakteryzuje się doraźnym przeciwdziałaniem objawom kryzysu i ma charakter etapowy. Na zakończenie zaznaczono, że państwo przy pomocy legislacji nie jest w stanie zmienić przebiegu koniunktury gospodarczej, a co za tym idzie, wydać aktów prawnych, które zlikwidują jakikolwiek kryzys.

The article discusses the importance of legislation during periods of financial crisis, particularly the impact of adopted legislation on the development of the crisis. The article contains four sections: introduction; law and legislation; regulatory response to crisis; and summary. Section one defines a financial crisis and discusses its cyclical nature, at the same time providing an insight into financial crises in socialist countries. Section two deals with the issues of legislation, law and economics, and the impact of legislation on the economic cycle. Section three gives examples of regulatory responses to crises and their economic impact. Among them there are loan sharking and usury laws, U.S. financial reforms and regulations enacted in the 1930s (the New Deal), and the Polish anti-crisis laws and regulations enacted before World War II, mainly moratory laws providing for debt write-offs in the case of agricultural activity or long-term loans, as well as anti-trust laws. Section three also discusses the Great Recession and the COVID-19 recession, paying particular attention to anti-crisis shields, i.e. laws and regulations enacted to counteract the economic effects of the COVID-19 pandemic, which were mainly of moratory nature and provided for various tax exemptions and reliefs. Section four discusses the extraordinariness of anti-crisis legislation, summarising that it usually is contrary to the basic principles of law, has a phased nature, and constitutes an ad hoc response to a given crisis. Section four also concludes that a government can neither change the course of the economic cycle through legislation nor, as a result, pass laws tackling a crisis.