UR Journal of Humanities and Social Sciences nr 3(32)/2024
URI dla tej Kolekcjihttps://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/11280
Przeglądaj
Ostatnio nadesłane materiały
Pozycja Przeszłości nie da się oszukać – przeszłość zawsze powróci. W nawiązaniu do książki Damiana Karola Markowskiego W cieniu Wołynia. „Antypolska akcja” OUN i UPA w Galicji Wschodniej 1943‒1945, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2023, ss. 532(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Franz, MaciejRzeź ludności polskiej na terenie Wołynia dokonana w 1943 r. przez UPA, Ukraińców, sąsiadów polskich mieszkańców tych wsi ma bogatą historiografię. Współcześnie nie ma wątpliwości, że do masakry polskiej ludności w tej prowincji doszło. Trwa jedynie dyskusja co do jej skali. O zbrodniach ukraińskich na Polakach na terenie Małopolski Wschodniej już po zakończeniu rzezi na Wołyniu wiemy natomiast dużo mniej. Nie doczekały się dotąd rzetelnego opracowania. Tę lukę wypełnia książka Damiana K. Markowskiego, która przypomina historię straszną, ale niestety prawdziwą. Gdy sąsiad mordował sąsiada.Pozycja Wojna jako stan umysłu(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Pawliszyn, MirosławHistoria ludzkości jest historią wojen. Zdanie to tylko z pozoru brzmi kontrowersyjnie. Od pierwszych chwil, kiedy człowiek pojawił się na ziemi, towarzyszą mu konflikty. Wojny mimo swej wyniszczającej sile trwają również dzisiaj. Myśl o tym, że ludzkość zacznie żyć w pokoju, jest fantazją. W artykule stawiam pytanie, czy wojna jest stanem ludzkiego umysłu. Czy jest ona elementem, który opisuje naturę człowieka? Czy jest naturalnym sposobem życia człowieka? A może jest tylko elementem historii? Jeżeli tak, to był czas, kiedy wojen nie było, i wolno mieć nadzieję, że ich nie będzie w przyszłości. Uważam, że pierwsza możliwość jest bliższa prawdzie. Wojna jest zawsze tragiczna i nie ma w niej niczego, co zasługuje na uznanie. To dlatego myślenie o człowieku jest tutaj na wskroś pesymistyczne. W tekście nawiązano do kilkunastu opracowań, które mają uzasadnić tę tezę, nawiązującą do koncepcji brytyjskiego filozofa Tomasza Hobbesa.Pozycja Zmiana klina podatkowego w Polsce w odpowiedzi na kryzys COVID-19(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Augustynowicz, EwelinaW reakcji na negatywne konsekwencje pandemii COVID-19 polski rząd zaproponował pakiet reform w programie zwanym „Polskim Ładem”. Reformy te dotyczyły zmian w systemie podatkowym, były skutkiem zmniejszonych wpływów budżetowych oraz wzrostu wydatków na skutek pandemii COVID-19. Kontrowersje związane z programem „Polski Ład” doprowadziły do jego kilkakrotnych nowelizacji, a zarazem licznych zmian w kształtowaniu klina podatkowego w wynagrodzeniach. Celem artykułu jest analiza skutków „Polskiego Ładu” i jego modyfikacji dla rozmiaru klina podatkowego w wynagrodzeniach pracowników oraz odpowiedź na pytanie, czy wprowadzone reformy, zgodnie z intencją ustawodawcy, doprowadziły do bardziej progresywnego opodatkowania wynagrodzeń w Polsce. Podstawą refleksji badawczej była analiza porównawcza rozkładów klinów podatkowych w czterech systemach podatkowo-składkowych: przed wprowadzeniem „Polskiego Ładu” (rok 2021), zgodnie z jego wstępnymi założeniami, zgodnie z ustawą „Polskiego Ładu” oraz zgodnie z „Polskim Ładem 2.0”. Badano 14 wariantów wynagrodzenia brutto. Wyniki przeprowadzonej analizy potwierdziły, że cel zawarty w uzasadnieniu do projektu „Polskiego Ładu” został osiągnięty. Porównanie rozkładów klinów podatkowych potwierdziło, że każdy z systemów w ramach „Polskiego Ładu” i jego modyfikacji zakładał wzrost progresywności w opodatkowaniu wynagrodzeń względem 2021 roku. System podatkowo-składkowy w ramach „Polskiego Ładu 2.0” należy uznać za cechujący się największą progresywnością opodatkowania wynagrodzeń pośród badanych systemów.Pozycja Understanding the impact of COVID-19 lockdown on energy consumption and digital engagement in Polish households(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Czech, AnnaThis paper aims to analyze energy consumption trends in Polish households during the COVID-19 pandemic and assess the pandemic's influence on household behavior. The study divides the topics into three thematic blocks: the government's pandemic policies, the pandemic's impact on household energy consumption through qualitative and literature-based analysis, and the consequences of the pandemic on households and their energy-related activities. Original research findings from a study conducted in 2021 are utilized in the analytical section. The study reveals an increase in energy demand among households during the lockdown period, driven by remote work, education, and lifestyle shifts. Changes in energy-saving habits and motivations for energy conservation are explored and the potential implications of these shifts for energy suppliers are discussed. Additionally, the study employed methods of literature analysis, qualitative information analysis from secondary sources, as well as synthesis and inference. The paper concludes that lockdown-driven changes in energy consumption patterns demonstrate the adaptability of households and the potential for new forms of collaboration between consumers and energy suppliers.Pozycja Pomiędzy świętością a dysfunkcją psychiczną: zaburzenia odżywiania w perspektywie historycznej(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Hoffmann, Beata; Motyka, Marek A.Zaburzenia odżywiania są zjawiskiem złożonym i wielowymiarowym, które dotyka ludzi na całym świecie, jednak sposób, w jaki są one rozumiane i leczone, zmieniał się na przestrzeni wieków. W perspektywie historycznej można wyróżnić kilka etapów w postrzeganiu zaburzeń odżywiania, które wiązały się z różnymi czynnikami kulturowymi, społecznymi, medycznymi i psychologicznymi. W artykule przedstawiono sposoby percepcji tego typu zaburzeń ‒ od uznawania podejmowania postów za objawy świętości lub opętania po ich postrzeganie jako chorób somatycznych lub psychicznych. Przed około dwoma wiekami zaburzenia odżywiania stały się przedmiotem zainteresowania naukowego i klinicznego. Zaczęto badać ich przyczyny i skutki, uwzględniając zarówno czynniki biologiczne, jak i psychospołeczne. Rozwinęły się różne podejścia terapeutyczne, takie jak psychoanaliza, terapia behawioralna czy terapia rodzinna. Współcześnie zaburzenia te są uznawane za poważny problem zdrowotny i społeczny. Jednocześnie pojawiły się nowe wyzwania i zagrożenia, takie jak wpływ mediów, kultury konsumpcji czy globalizacji na kształtowanie się obrazu ciała i norm żywieniowych. Przyjęta w artykule perspektywa historyczna ma na celu nie tylko ukazanie zmieniających się postaw wobec zaburzeń odżywiania na przestrzeni wieków, ale także zwrócenie uwagi na wzrost ich rozpowszechnienia w najnowszej historii.Pozycja Straty poniesione przez polski przemysł tytoniowy w wyniku II wojny światowej(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Synowiec, AndrzejStraty wojenne polskiego przemysłu tytoniowego były dwojakiego rodzaju. Wynikały, po pierwsze, z rabunkowej działalności okupanta niemieckiego (w mniejszym zakresie – radzieckiego), a po drugie, z przesunięcia granic po wojnie i utraty przez Polskę terenów wschodnich, gdzie znajdowała się znaczna liczba polskich zakładów tytoniowych. Łącznie oszacowano je na ponad 5 mld przedwojennych złotych polskich. Straty bezpośrednie wyniosły 154 mln zł, natomiast straty pośrednie pobrane przez okupanta w czasie wojny – 2 185 mln. Do tych ostatnich doliczono także niemal 3 mld zł, na które składały się: amortyzacja, wartość utraconej produkcji oraz zarobki świata pracy z okresu 5,5 roku wojny. Spośród wszystkich polskich przedwojennych monopoli przemysł tytoniowy ucierpiał najbardziej. Powyższe liczby nie wyczerpują wszystkich strat faktycznie poniesionych przez polski przemysł tytoniowy w czasie II wojny. Wiele z nich trudno dokładnie policzyć, jak chociażby znaczny regres kultury uprawy i hodowli tytoniu w Polsce spowodowany przez rabunkową gospodarkę niemiecką. Nie sposób też oszacować strat w doświadczonych pracownikach, którzy w związku z działaniami wojennymi utracili życie. Stan posiadania monopolu tytoniowego po zakończeniu wojny w stosunku do okresu przedwojennego wynosił niespełna 65% wytwórni wyrobów tytoniowych i 50% zakładów uprawy tytoniu. Natomiast zestawienie ich zdolności produkcyjnych i wyposażenia technicznego wynosiło w 1945 r. zaledwie 10% w porównaniu z rokiem 1939.Pozycja Znaczenie regulacji prawnych w dobie kryzysu gospodarczego. Wybrane zagadnienia(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Jastrzębski, RobertArtykuł podejmuje kwestię znaczenia regulacji prawnych w okresie kryzysu gospodarczego, w szczególności wpływu stanowionego prawa na przebieg kryzysu. Tekst składa się z czterech części. Pierwsza z nich dotyczy pojęcia kryzysu ekonomicznego oraz cykliczności tego zjawiska, w tym kryzysu ekonomicznego w krajach socjalistycznych. W drugiej zwrócono uwagę na pojęcie ustawodawstwa, ekonomicznej analizy prawa oraz zagadnienie wpływu ustawodawcy na przebieg koniunktury gospodarczej. Trzecia część zawiera przykłady regulacji kryzysowych oraz opisuje ich wpływ na proces kryzysu. Podane w niej zostały przykłady dotyczące m.in. lichwy wojennej, wielkiego kryzysu gospodarczego lat 30., tj. programu reform ekonomicznych w Stanach Zjednoczonych (New Deal), oraz ustawodawstwa antykryzysowego w państwie polskim sprzed drugiej wojny światowej, które dotyczyło przede wszystkim tzw. akcji finansowo-rolnej, akcji oszczędnościowo-oddłużeniowej samorządu terytorialnego, kredytu długoterminowego oraz ustawodawstwa antykartelowego. Ponadto zwrócono uwagę na kryzys finansowy 2008 r. oraz kryzys wynikający z ogólnoświatowej epidemii koronawirusa, która wybuchła w listopadzie 2019 r. W przypadku ostatniego z kryzysów omówione zostały tzw. tarcze antykryzysowe, które miały głównie charakter moratoryjny (odroczeniowy), zwolnieniowy oraz ulgowy. W podsumowaniu stwierdzono, że ustawodawstwo antykryzysowe ma wyjątkowy charakter oraz zwykle narusza podstawowe zasady prawa. Poza tym ustawodawstwo to charakteryzuje się doraźnym przeciwdziałaniem objawom kryzysu i ma charakter etapowy. Na zakończenie zaznaczono, że państwo przy pomocy legislacji nie jest w stanie zmienić przebiegu koniunktury gospodarczej, a co za tym idzie, wydać aktów prawnych, które zlikwidują jakikolwiek kryzys.Pozycja Developing cooperation between British air, land and naval forces: 1903‒1918(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Trinder, DonaldIn 1914 the British Army went to war supported by a new branch of the British Armed Forces: The Royal Flying Corps. It has long been argued that the British were slow on the uptake regarding the military potential of the Wright brothers’ technological breakthrough, and that this consequently caused that Britain lagged behind her continental allies and rivals at the outbreak of The Great War. This article has been written to address and correct this viewpoint, highlighting that the lack of central direction actually enabled free-thinking spirits to develop a variety of military applications for airplanes. This ultimately ensured that Britain maintained a technological advantage throughout the war, and resulted in the Royal Air Force enjoying unparalleled dominance in the air by 1918.Pozycja Średniowieczny Kościół w Polsce wobec problemu krzywoprzysięstwa (wybrane zagadnienia)(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Zarosa, WojciechArtykuł podejmuje kwestię stosunku średniowiecznego Kościoła w Polsce wobec problemu krzywoprzysięstwa. Periurium rozumiane jako złamanie przysięgi lub fałszywe oświadczenie złożone pod przysięgą ze względu na swoją naturę stanowiło przedmiot zainteresowania Kościoła. Zwalczaniu krzywoprzysięstwa służyło ustawodawstwo synodalne, które starało się zmieniać zwyczaje prawne i dostosowywać je do zaleceń powszechnego prawa kanonicznego. W celu walki z krzywoprzysięstwem Kościół posługiwał się bogatym instrumentarium kar i pokut stosowanych wobec duchownych i świeckich.Pozycja Elements of the ancient world in the chronicles by Cosmas of Prague and Gallus Anonymus(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Chmielewska, KatarzynaThe article shows the way in which two medieval chroniclers: Gallus Anonymous and Cosmas of Prague include elements of ancient world into their narrations. Both Chronica Boemorum by Cosmas and Gallus’ Cronica et gesta ducum sive principum Polonorum refer to the Bible and ancient pagan literature. The author of the article presents similarities and differences of this method of the use of predecessors’ heritage. One of similarities is the natural and unconstrained style which both writers used to imagine the ancient world. The most important difference is the fact that Cosmas refers to antiquity more frequently and widely that Gallus. The author also underlines that the Prague canon was closer to another chronicler of Polish history – Wincenty Kadłubek – in his approach to threads and motives of antiquity.