Wybrane aspekty modernizacji w Europie Środkowej

Abstract

Procesy modernizacji stanowią jedno z kluczowych zagadnień w analizie rozwoju społeczeństw. W kontekście Europy Środkowej i Wschodniej zjawiska z nimi związane nabierają szczególnego znaczenia ze względu na dynamiczne przemiany polityczne, gospodarcze i społeczne, które kształtowały ten region w ostatnich dwóch stuleciach. Niniejsza publikacja – stanowiąca, co istotne, część większej całości 1 – ma na celu ukazanie wybranych aspektów procesów modernizacji zachodzących w środkowej części kontynentu, zwłaszcza na ziemiach polskich, zarówno w perspektywie historycznej, jak i współczesnej. Tom otwiera podejmujący kwestie definicyjne i stanowiący swego rodzaju metodologiczno-pojęciowe wprowadzenie do problematyki modernizacji tekst Jacka Wasilewskiego. W części opartej na analizach historycznych omówiono wybrane procesy zmian rozwojowych zachodzących w XXI, XX i na początku XXI wieku. Znalazła się w niej próba porównania zjawisk modernizacyjnych mających miejsce w II i III Rzeczypospolitej autorstwa Zofii Roli-Chylicz, przedstawiona przez Cecylię Leszczyńską analiza wpływu polskich doświadczeń inflacyjnych pierwszej połowy lat 20. XX w. na politykę pieniężną modernizującego się państwa w drugiej połowie dekady następnej, a także przygotowana przez Tomasza Lisa prezentacja procesów modernizacyjnych zachodzących w dwóch ważnych miastach Europy Środkowej (Kraków i Osijek), widzianych oczyma młodych pamiętnikarek i diarystek. W rozdziale kolejnym Ewelina Szpak zwraca uwagę na niekorzystne społecznie zjawiska związane z pozorną w wielu przypadkach modernizacją czasów Polski Ludowej, Bartosz Pasterski omawia procesy prywatyzacji rafinerii południowo-wschodniej Polski w okresie transformacji ustrojowej, zaś Andrzej Chudnicki prezentuje procesy zmian (modernizacji) zachodzących na przestrzeni ostatnich dwóch stuleci w zakresie edukacji nieletnich w placówkach resocjalizacyjnych. Drugą części monografii, poświęconą współcześnie zachodzącym procesom modernizacyjnym, rozpoczyna kolejny tekst nawiązujący do zagadnień edukacyjnych, prezentujący konsekwencje nierówności w dostępie do edukacji (Jacek Szczepański, Stanisław Kłopot, Barbara Szczepańska). Autorzy kolejnych rozdziałów analizują wielowymiarowe problemy zrównoważonego rozwoju, w tym te związane z polityką spójności Unii Europejskiej (Emilia Jankowska-Ambroziak, Arkadiusz Niedźwiedzki), zrównoważonymi finansami publicznymi (Paweł Piątkowski). Katarzyna Korona omawia procesy zmian zachodzących w ramach resocjalizacji penitencjarnej, próbę wskazania udziału w procesach zmian społecznych członków ochotniczych straży pożarnych podejmuje Mirosław Skorek. W rozdziałach poświęconych procesom modernizacji zachodzącym współcześnie w mediach Grzegorz Kościński przedstawia korzyści i zagrożeniach z nich płynące w kontekście dziennikarstwa informacyjnego, zaś Joanna Hołda prezentuje wybrane zjawiska związane z rolą i udziałem mediów w przemysłach kreatywnych. Monografia w zamierzeniu jej autorów stanowić winna kolejny głos w toczącej się debacie na temat procesów modernizacji zachodzących w Europie Środkowej, głos interdyscyplinarny, wskazujący na wielowymiarowość zjawisk zmieniających rzeczywistość społeczną i gospodarczą regionu, a także zachęcający do kolejnych badań nad nimi prowadzonych na styku wielu dziedzin i dyscyplin nauki.