Patientia et misericordia, poena et signum. The picture of a diseased person and the disease in Mediaeval narrative sources

Abstract

The article presents the manner of showing disease and the suffering of a person by Mediaeval narrative sources. The basis for the article are various national chronicles, monastic historiography and hagiography written in the Middle Ages. The analysed works are the lives of Saint Kinga of Poland, Anne of Bohemia, Salomea of Poland and Saint Francis of Assisi, three monastic chronicles written by canons regulars in the monasteries in Kłodzko, Żagań and Wrocław, and chronicles describing the Polish history by Gallus Anonymous, Jan Długosz and Jan of Czarnków. The author describes the attitude of the society towards the ill person and the attitude of the ill towards their suffering. The article presents also the description of disease and the attempt (or the lack of attempt) to provide medical causes of the illnesses. The indication of pathogenesis of the disease is very rare in the medieval narrative sources. The authors of these works often appeal to God in this matter, they look for an explanation in the Lord’s wrath or divine providence. The author of the article shows the differences in presenting the disease in the sources given in the article depending on the kind of works and its purposes.

Artykuł prezentuje sposób, w jaki różne średniowieczne źródła narracyjne ukazywały chorobę i cierpiącego na nią człowieka. Podstawą artykułu są spisane w średniowieczu różnego rodzaju kroniki narodowe, dziejopisarstwo klasztorne i żywoty świętych. Analizowane tu utwory to żywoty świętych: Kingi, Anny śląskiej, Salomei i Franciszka, trzy kroniki klasztorne spisane w klasztorach kanoników regularnych w Kłodzku, Żaganiu i Wrocławiu oraz kroniki opisujące dzieje Polski autorstwa Anonima zwanego Gallem, Jana Długosza i Janka z Czarnkowa. Autorka omawia stosunek otoczenia do chorego człowieka i podejście samego chorego do swojego cierpienia. Przedstawia także pojawiający się w źródłach opis choroby oraz próbę (bądź też jej brak) podania medycznych przyczyn dolegliwości. W średniowiecznych źródłach narracyjnych wskazanie patogenezy choroby występuje niezwykle rzadko. Autorzy tych dzieł najczęściej odwołują się w tej kwestii do Boga, szukając wytłumaczenia w Bożym gniewie lub Bożej opatrzności. Autorka wskazuje na zróżnicowane przedstawienie choroby w omawianych źródłach, całkowicie zależne od rodzaju utworu i celów, jakim ten utwór miał służyć.