Podział zadań publicznych między państwo a samorząd a problem zapewnienia stabilności fiskalnej jednostek samorządu terytorialnego

Abstract

Celem artykułu jest próba oceny obowiązującego katalogu zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego (JST) z punktu widzenia ich konsekwencji dla stabilności fiskalnej sektora samorządowego w Polsce. Opracowanie składa się z trzech części. W pierwszej z nich scharakteryzowano ogólne reguły podziału zadań publicznych między państwo a samorząd terytorialny (i jego poszczególne szczeble). W drugiej części artykułu wskazano na niektóre kwestie związane z obowiązującą konstrukcją katalogu zadań samorządowych, a także zasadami ich realizacji oraz finansowania, mogące stanowić zagrożenia dla stabilności fiskalnej JST, zaś część trzecia zawiera podsumowanie. Z przeprowadzonej analizy wynika, że najistotniejsze zagrożenia dla stabilności fiskalnej JST wiążą się z nagminnym łamaniem konstytucyjnej zasady adekwatności. Odnosząc się do istotnego z punktu widzenia stabilności fiskalnej problemu zagwarantowania przez samorządy stosownego poziomu usług publicznych oraz finansowania przyszłego rozwoju wspólnot terytorialnych nie można pominąć kwestii braku precyzyjnych kryteriów umożliwiających jednoznaczne rozgraniczenie sfer odpowiedzialności odrębnych szczebli samorządowych za poszczególne rodzaje usług publicznych. Istotny problem stanowi także brak dostatecznych możliwości autonomicznego kreowania fakultatywnych zadań własnych. Ważnym zagadnieniem jest ponadto ograniczenie realnego wpływu samorządów na wykonywanie niektórych ważnych z punktu widzenia wspólnot terytorialnych kategorii usług publicznych z uwagi na pozostawienie kompetencji ustrojowo-organizacyjnych w gestii administracji centralnej.

The purpose of the article is an attempt to evaluate the current catalog of public functions and competence of sub-central governments from the point of view of their consequences to the sub-central fiscal sustainability. The papers consist of three parts. In the first one the author characterizes general rules for assignments of public tasks between central and sub-central governments (and their various tiers). In the second part of the article some problems associated with that tasks (as well as the rules for their implementation and financing), which could threat to fiscal sustainability, are mentioned. Part three provides a summary. The analysis shows that the most significant threat to fiscal sustainability is a common violation of the constitutional principle of adequacy. Referring to the significant problem of ensuring the appropriate level of public services and the financing of future development the lack of precise criteria of delimitation the responsibility of the different levels of sub-central governments for the various types of public services seems to be very important problem. A major issue is the lack of adequate opportunities for autonomous creation of optional tasks by gminas. An important matter is the limited impact of sub-central governments on performing some public services because of the fact that most of political and organizational competences are reserved to central government.