Instytucja przysięgi (oath of office) w świetle orzecznictwa sądów USA

Abstract

W artykule omówiono jedną z prawnie doniosłych kategorii przysięgi w porządku prawnym Stanów Zjednoczonych, tj. przysięgę składaną przez osobę obejmującą urząd publiczny (np. prezydenta USA), przystępującą do wykonywania zawodu zaufania publicznego (np. adwokata) lub sprawującą funkcję publiczną (np. przysięgłego zasiadającego w ławie przysięgłych). Studium orzecznictwa pokazuje, iż obowiązek złożenia przysięgi może pozostawać w kolizji z konstytucyjnie chronionymi prawami i wolnościami człowieka, w szczególności z wolnością słowa, wolnością zrzeszania się czy wolnością sumienia i religii. Amerykańskie sądy zwykle uznają konstytucyjność przysięgi, jeśli rota przysięgi nie jest nadmiernie treściowo niedookreślona, a jej postać stanowi rezultat proporcjonalnego wyważenia konkurencyjnych wartości. Praktyka orzecznicza dowodzi, że omawiana instytucja odgrywa w Stanach Zjednoczonych rolę o wiele większą niż w Europie. Przysięga konstytuuje prawne, moralne, a często i religijne zobowiązanie funkcjonariusza publicznego wobec urzędu i obywateli jako suwerena. Jest elementem etosu służby publicznej.

The article deals with the oath of office as one legally relevant category of oath – beside the witness oath and the citizenship oath – in the United States legal order. The given kind of oath takes a person who undertakes the duties of an public office (e.g. U.S. President), profession of public trust (e.g. Attorney) or duties of public function (e.g. juror in the jury). A study of the case law proves that the obligation to take an oath may be in conflict with the constitutionally protected rights and freedoms of U.S. residents, in particular freedom of expression, freedom of association and freedom of conscience and religion. US courts usually hold that the oath of office requirement is constitutional, provided the oath’s text is not vague and overbroad and the oath’s formula is the result of a proportional balancing of competing values. The jurisdiction shows that the title category plays in the United States a far greater role than in Europe. The oath of office establishes a legal, moral and often religious public officer’s commitment to the office and to citizens as the sovereign. It is part of the ethos of public service.