Proces transformacji kulturowej utrwalony w imiennictwie mieszkanek i mieszkańców wsi pogranicza południowo-wschodniego Polski (przykład Nowosiółek Dydyńskich)

Abstract

W artykule omówiony został proces i wyniki analizy diachronicznej imiennictwa osób urodzonych w Nowosiółkach Dydyńskich, wsi położonej na pograniczu polsko-ruskim/polsko-ukraińskim, w okresie od połowy XVIII do początku XXI wieku. Skonfrontowano się z dwiema głównymi hipotezami: 1. Poprzez analizę diachroniczną imiennictwa mieszkanek i mieszkańców pogranicza możliwe jest ukazanie współistnienia i przenikania się kilku porządków kulturowych, 2. Imiennictwo określonej społeczności i jego ewolucja są zwierciadłem procesów kulturowych zachodzących przez wieki na wybranym obszarze. Badania wykazały, że najstarszą warstwę imienniczą Nowosiółek Dydyńskich i okolic stanowiły imiona o proweniencji ruskiej. Współwystępowały one z imionami charakterystycznymi dla trzech innych porządków kulturowych: polskiego, niemieckiego i żydowskiego, przy czym spośród nich dominujące były imiona charakterystyczne dla antroponimii polskiej. Wraz z powstaniem w pobliskiej miejscowości parafii rzymskokatolickiej (XVII wiek) pierwotnie używane imiona ruskie zaczęto stopniowo zastępować ich polskimi odpowiednikami. Ostatecznie pod koniec XIX wieku zostały one niemal całkowicie wyparte przez imiona zaliczane do grupy imion chrześcijańskich, staropolskich i świeckich, emblematycznych dla polskiej antroponimii.

The article discusses the process and results of a diachronic analysis of personal naming practices among individuals born in Nowosiółki Dydyńskie, a village situated on the Polish-Ruthenian/Polish-Ukrainian borderland, spanning the period from the mid-18th century to the early 21st century. Two main hypotheses were confronted: (1) a diachronic analysis of the naming practices of borderland inhabitants reveals the coexistence and interpenetration of multiple cultural orders, and (2) the naming system of a given community and its evolution serves as a mirror reflecting the cultural processes that have unfolded over centuries within a specific area. The findings indicate that the oldest layer of personal names in Nowosiółki Dydyńskie and its surroundings consisted of names of Ruthenian origin. These coexisted with names characteristic of three other cultural orders: Polish, German, and Jewish, with Polish anthroponymy being the most dominant among them. Establishing a Roman Catholic parish in a nearby locality in the 17th century initiated a gradual replacement of originally Ruthenian names with their Polish counterparts. By the late 19th century, these Ruthenian names were almost entirely displaced by names belonging to the categories of Christian, Old Polish, and secular names emblematic of Polish anthroponymy.