Nadwyżka dochodów rozporządzalnych nad wydatkami a subiektywna ocena sytuacji materialnej gospodarstw domowych w Polsce

Celem artykułu jest ukazanie zależności między nadwyżką dochodów rozporządzalnych nad wydatkami a oceną własnej sytuacji materialnej gospodarstw domowych. Dodatkowo zostanie zobrazowane zróżnicowanie poziomu realnych dochodów, realnych wydatków oraz nadwyżki między tymi zmiennymi dla gospodarstw domowych z poszczególnych grup społeczno-ekonomicznych w Polsce. Dodatkowo w celu przeprowadzenia analizy subiektywnej oceny sytuacji materialnej gospodarstw domowych skonstruowano indeks subiektywnej oceny sytuacji materialnej. Do badania wykorzystano dane z badania budżetów gospodarstw domowych przeprowadzonego cyklicznie przez GUS. Okres badawczy obejmował lata 2003–2013. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że istnieje znacząca zależność oceny własnej sytuacji materialnej gospodarstw domowych od poziomu uzyskiwanej nadwyżki dochodów nad wydatkami (współczynnik korelacji wyniósł 0,778 dla 2003 r. i 0,862 dla 2013 r.) oraz silna zależność (współczynnik korelacji 0,925) między zmianami oceny własnej sytuacji materialnej gospodarstw domowych a zmianami uzyskiwanej nadwyżki. Dodatkowo stwierdzono, że najwyższą nadwyżkę dochodów nad wydatkami nie osiągały te gospodarstwa, które odnotowywały najwyższe dochody. W 2003 r. najwyższą nadwyżkę odnotowano dla gospodarstw pracowników na stanowiskach nierobotniczych i robotniczych, a w 2013 r. w gospodarstwach rolników i pracowników na stanowiskach nierobotniczych. Największe zmiany nadwyżki w badanym okresie nastąpiły w grupie gospodarstw rolników. Pomimo tego, że nadwyżka realnych dochodów nad wydatkami wzrastała w całym badanym okresie, to można zauważyć, że od 2010 roku subiektywna ocena własnej sytuacji materialnej spadała w gospodarstwach domowych pracowników (zarówno na stanowiskach robotniczych i nierobotniczych) i pracujących na własny rachunek.

The aim of this paper is to show the correlation between the surplus of household's available income per capita over expenditures compared with the subjective assessment of household’s financial standing in Poland. Additionally, the diversification of real income, real expenses and surplus of the said variables at households from certain socio-economic groups in Poland was shown. Additionally, to evaluate subjective assessment of financial statement of households, the index of subjective assessment of financial standing was constructed. The data on household’s budgets obtained regularly by GUS was applied to carry out this study. The study was carried out from 2003 to 2013. The data shown there is a significant correlation between household’s own assessment of financial standing and surplus of income over expenditures (correlation coefficient in 2003 was 0.778 and in 2013 it was 0.862) as well as strong correlation (correlation coefficient was 0.925) between the changes in household’s own assessment of financial standing and changing surplus. Additionally, it was determined that the highest surplus of income was not produced by households with the highest income. In 2003, the highest surplus was produced by white- and blue-collar workers, while in 2013 by farmers and white-collar workers. The most considerable changes within the time of study occurred in farmers’ households. Although the surplus of real income over eexpenditures was increasing within the time of study, it was noticed that from 2010 on the subjective assessment of financial standing was decreasing in the households of workers (both blue- and white-collar) and those self-employed.