Bibliografia polskiej modernizacji - Biblioteka polskiej modernizacji tom VIII

Abstract

Bibliografia polskiej modernizacji to kolejna z części serii wydawniczej „Biblioteka Polskiej Modernizacji” będącej głównym efektem publikacyjnym realizowanego w latach 2018–2024 i finansowanego przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego projektu „W drodze ku modernizacji. Niepodległa Polska i wolni Polacy w XIX–XXI wieku”. Bibliografia stanowi integralny i niezbędny element serii, scalający w jednym miejscu wiedzę na temat istniejącego zasobu publikacji poświęconych polskim przemianom modernizacyjnym zachodzącym od XIX do XXI wieku – tym bardziej istotny, że ze względów objętościowych w Słowniku historycznym polskiej modernizacji, będącym jednym z kluczowych efektów realizacji zaplanowanych w ramach projektu działań, informacje bibliograficzne zostały zamieszczone jedynie w jego wersji elektronicznej. Przygotowane w ramach projektu opracowanie bibliograficzne zawiera wybór wydanych drukiem publikacji związanych z będącymi przedmiotem badań procesami modernizacyjnymi i stanowi w zamierzeniu narzędzie pomocne w dalszych badaniach w tym kierunku. W zestawieniu znalazły się publikacje omawiające zarówno zachodzące w badanym okresie procesy rozwojowe, jak i zjawiska, które modernizacji nie sprzyjały, choć kontekst modernizacyjny pozornie w sobie niosły. Bibliografia nie stanowi, rzecz jasna, całościowego wykazu publikacji spełniających tak określone warunki brzegowe, nie jest również próbą stworzenia kompendium źródeł i opracowań poświęconych historii gospodarczej i społecznej Polski i Polaków ostatnich niespełna dwóch stuleci. Jest subiektywnym, choć dość obszernym, bo liczącym ok. 10 tys. rekordów, wyborem literatury dokumentującej dotychczasowe badania nad modernizacją. Całość została przygotowana przez naukowców wchodzących w skład zespołu projektowego (Edyta Czop, Paweł Grata, Hubert Kotarski) oraz przedstawiciela partnera projektu – Polskiego Towarzystwa Historii Gospodarczej (Jakub Kujawa). Zakres chronologiczny bibliografii obejmuje okres od II połowy XIX stulecia, gdy procesy modernizacyjne na ziemiach polskich były na szeroką skalę inicjowane i w coraz większym stopniu wpływały na życie ich mieszkańców, po czasy współczesne, gdy powszechnie dostrzegana modernizacja życia gospodarczego i społecznego stała się zjawiskiem naturalnym, niezmiennie wspierającym polskie aspiracje państwowe, narodowe i jednostkowe. Wykaz tworzą zatem źródła i publikacje omawiające polskie osiągnięcia modernizacyjne ostatnich kilkudziesięciu lat niewoli narodowej, Drugiej Rzeczypospolitej, czasów II wojny światowej, Polski Ludowej oraz okresu, który minął od przełomu roku 1989. Koncepcja Bibliografii polskiej modernizacji oparta została na założeniach projektu oraz jego celach naukowych i popularyzatorskich. W związku z tym w jej strukturze wyodrębniono części stanowiące zasadnicze elementy zachodzących procesów modernizacji gospodarczej i społecznej ziem polskich, państwa polskiego czy też inicjowanych i realizowanych przez Polaków w Europie i na świecie. Układ całości ma charakter problemowy i składa się z 11 rozdziałów tematycznych, uszeregowanych w sposób logiczny od zagadnień ogólnych poprzez kwestie modernizacji gospodarczej i społecznej aż po rozdział najobszerniejszy, prezentujący dorobek publikacyjny poświęcony bohaterom polskiej modernizacji. Wśród pozycji uwzględnionych w bibliografii znalazły się źródła drukowane, wydawnictwa źródłowe, monografie autorskie, monografie wieloautorskie, rozdziały w takich monografiach, a także artykuły publikowane w czasopismach naukowych i popularnonaukowych oraz prasie opiniotwórczej. Całość otwiera rozdział I zawierający bibliografię publikacji poświęconych zagadnieniom ogólnym modernizacji, wśród których znalazły się zarówno zasadnicze procesy rozwojowe, jak i kwestie związane z polityką gospodarczą, jej zapleczem teoretycznym, planowaniem, innowacjami organizacyjnymi, przemianami własnościowymi, organizacjami gospodarczymi czy wreszcie transformacją gospodarczą. Rozdział II obejmuje źródła i opracowania związane z szeroko rozumianymi instytucjami, czyli administracją i sektorem publicznym, instytucjami publicznymi, ich powstawaniem i reformami, integracją europejską czy prawami obywatelskimi. Instytucjom, ale związanym z sektorem finansowym poświęcony został rozdział III, w którym zamieszczono wskazówki bibliograficzne dotyczące rozwoju systemu instytucji finansowych, w tym banków, funduszy ubezpieczeniowych, pieniądza i reform walutowych oraz wykorzystania w sektorze finansowym nowoczesnych technologii. Kolejne rozdziały koncentrują się na najważniejszych segmentach życia gospodarczego. Pierwszy z nich zawiera obszerny zasób informacji bibliograficznych związanych z procesami rozwojowymi zachodzącymi w przemyśle i budownictwie, następne poświęcone zostały rolnictwu i obszarom wiejskim, transportowi i komunikacji oraz handlowi i usługom. Nieco na pograniczu części bibliografii poświęconej zagadnieniom gospodarczym i społecznym znajduje się rozdział obejmujący dorobek piśmienniczy traktujący o rozwoju mediów i komunikowania społecznego, stanowiący równocześnie płynne przejście do fragmentów związanych z przemianami społecznymi. Pierwszy z poświęconych im rozdziałów podejmuje szeroko rozumiane zagadnienia rozwoju społecznego oraz niezwykle istotnej w tym kontekście polityki społecznej. Drugi zawiera wskazówki bibliograficzne dotyczące zmieniających się warunków i jakości życia, w tym m.in. procesów urbanizacji, rozwoju infrastruktury komunalnej, budownictwa mieszkaniowego, wyposażenia mieszkań, sposobu spędzania wolnego czasu. Ostatni z rozdziałów, szczególnie ważny dla celów upowszechniania problematyki projektu, prezentuje wybór ogromnego dorobku piśmiennictwa na temat polskich liderów modernizacji, czyli wynalazców, twórców przełomowych rozwiązań, założycieli nowatorskich firm, ludzi zmieniający rzeczywistość, przywódców w procesach zmian, inżynierów, osób walczących o prawa kobiet i mniejszości, działaczy społecznych, wybitnych poszerzających stan wiedzy naukowców, autorów przełomowych odkryć, metod leczenia czy wynalazków. Bibliografia polskiej modernizacji stanowi pierwszą tego typu próbę zaprezentowania dorobku piśmienniczego poświęconego polskiej modernizacji. Jest wprawdzie tylko opartym na wskazanych wyżej kryteriach wyborem, zawierającym jedynie część tego piśmiennictwa, wydaje się jednak, że stanowić będzie istotną pozycję wspierającą zarówno dorobek samego projektu, jak i dalsze badania nad procesami modernizacyjnymi. Będzie również pełnić funkcję popularyzującą wiedzę na ten temat, a ułatwiając dostęp do publikacji, pozwoli na szersze niż dotychczas ich oddziaływanie społeczne.