Włodzimierz Borowski – desymbolizacja obrazu

Abstract

Artykuł podejmuje temat wczesnej twórczości Włodzimierza Borowskiego z okresu działalności grupy „Zamek”. Analizowane obrazy, posługujące się „odwilżową” poetyką informelu, zostały zaprezentowane na tle spuścizny sztuki religijnej, przywołanej poprzez twórczość Antoniego Michalaka, wówczas nauczyciela rysunku studentów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Reminiscencje religijne w obrazach Borowskiego zostały przez niego wykorzystane na przekór zasadzie sublimacji i wzniosłości. Praktykowane przez tego artystę „malarstwo materii”, akcentując rozpad, rozproszenie formy, zostało zinterpretowane według kategorii heterologii Yvea’a-Alaina Bois. Badacz ten, odwołując się do „słownika” Georgesa Bataille’a, ukazał dialektyczny proces prowadzący do zatarcia ukształtowanej formy w obszarze malarstwa informel. Przywołane w tytułach obrazów Borowskiego sceny religijne jawią się jako wyraz radykalnego przekształcenia symbolistycznej koncepcji obrazu w stronę bezforemnej materii. Interpretacja tych tematów była próbą zadania gwałtu na płaszczyźnie twardą materią i dekompozycją obrazu, zaanektowaniem wyobrażonego dramatu do rozpadającej się składni wizerunku, zastępującej wzniosłość dawnych scen religijnych. Towarzyszące twórczości Borowskiego oswobodzenie formy, sięgnięcie do charakterystycznej dla okresu „odwilży” poetyki informelu można postrzegać nie tylko jako radykalne wyjście z socrealistycznego gorsetu, ale pomyślany szerzej rogram polemiki z „prawdą obrazu”.

The article addresses the issue of the early period of Włodzimierz Borowski’s artistic development which coincided with his membership in the "Zamek" group. The pictures under discussion, distinguished by some earmarks of the style typical of informel finding purchase in the post-Stalinist thaw period in Poland, have been presented here in relation to the tradition of religious painting. This particular lineage of tradition was at that time championed by Antoni Michalak, who conducted draughtsmanship classes at the Catholic University of Lublin. However, these religious reminiscences were not along the lines of straightforward depiction in keeping with the tenets of sublimation and solemn elevation, but to the contrary. Borowski, committing himself to the pursuit of “matter painting”, accentuated degradation and dissolution of form, and his artistic credo is interpreted here within the framework of Yvas-Alain Bois’s heterology. This researcher, professing his subscription to the conceptual instruments advanced by Georges Bataille, demonstrated the dialectical process gravitating towards the obliteration of defined form among the practitioners and followers of the informel movement. The religious scenes insinuated by the titles bear testimony to a radical redefinition of the symbological conception of image and its departure in the direction of formless matter. The reinterpretation of those motifs signified an attempt to ride roughshod over a picture surface through the application of solid matter and decomposition of image; in the aftermath of that violation, the re-imagined drama bore no resemblance to the traditional solemn religious scenes and was completely subsumed by the disintegrating syntax of the image. Borowski’s liberalisation in the realm of form, which was correlated to the artistic idiom of the postStalinist informel movement, may be perceived as not only a profound rejection of the social-realist straitjacket but also as a comprehensive program for a polemic on the truth residing in pictures.