Ochrona i respektowanie praw osób z niepełnosprawnością intelektualną jako wyraz poszanowania ich godności. Ubezwłasnowolnienie – zagadnienia wybrane

Artykuł pokazuje problem osób z niepełnosprawnością intelektualną z punktu widzenia ochrony ich godności w kontekście instytucji ubezwłasnowolnienia. Przedstawiony w opracowaniu model niepełnosprawności oparty na prawach człowieka generuje potrzebę kształtowania właściwych postaw społecznych, a więc takich, które będą sprzyjały inkluzji i wyeliminują stereotypy, uprzedzenia i dyskryminację. Kluczową regulacją jest Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, która podkreśla, że osoby z niepełnosprawnością posiadają zdolność do czynności prawnych na równi z innymi osobami. Natomiast instytucja ubezwłasnowolnienia stosowana w praktyce, również wobec osób z niepełnosprawnościami intelektualnymi, polega na pozbawieniu ich lub ograniczeniu im zdolności do czynności prawnych. W artykule zwrócono uwagę na rozwijanie w Polsce rozwiązań opartych na założeniach Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, która za fundamentalne wartości uznaje autonomię, wolność oraz pełne uczestnictwo we wszystkich sferach życia.

The article shows the problem of people with intellectual disabilities from the point of view of protecting their dignity in the context of the institution of incapacitation. The human rights-based model of disability presented in the paper generates the need to develop appropriate social attitudes, i.e. attitudes that foster inclusion and eliminate stereotypes, prejudice, and discrimination . A key regulation is the Convention on the Rights of Persons with Disabilities, which emphasizes that persons with disabilities have legal capacity on an equal footing with others. In contrast, the institution of incapacitation as applied in practice, also to persons with disabilities, consists of deprivation or limitation of legal capacity. The paper draws attention to the development of solutions in Poland based on the principles of the Convention on the Rights of Persons with Disabilities, which recognizes autonomy, freedom, and full participation in all spheres of life as fundamental values.