Umiejętności tekstotwórcze uczniów szkoły podstawowej w zakresie opowiadania z dialogiem

Abstract

Edukacja polonistyczna musi być ukierunkowana na zdobywanie praktycznych umiejętności związanych z tworzeniem tekstów zróżnicowanych gatunkowo. W związku z tym w pracy omówiono metodologię określaną jako tekstologia, korzystano również z genologii. Założenia naukowe tych orientacji badawczych pozwoliły na dokonanie analizy umiejętności tekstotwórczych uczniów w zakresie opowiadania z dialogiem. Podstawą materiałową zostały opowiadania napisane przez uczniów klas szóstych szkoły miejskiej i dwóch szkół wiejskich. Łącznie zanalizowano 130 opowiadań. Wprowadzając termin komunikacja tekstotwórcza, zaakcentowano przede wszystkim proces tworzenia tekstu, czyli czynny aspekt kompetencji tekstowej jako zdolność do produkowania i odbierania wielorakich typów zdarzeń komunikacyjnych. Badając kompetencje tekstotwórcze szóstoklasistów, poddano analizie sposób realizacji wzorca gatunkowego opowiadania, uwzględniając przy tym: strukturę, czyli schemat tekstów, a więc: sygnały delimitacji, składniki ramy – początek i koniec, w tym tytuł opowiadania, wskaźniki orientacji w dyskursie – rozczłonkowanie tekstu na akapity i metatekst; aspekt poznawczy, a w jego ramach, realizację formy opisu przeżyć wewnętrznych w opowiadaniu oraz językowe środki wyrażania wartościowań. Podano także przykłady błędów językowych najczęściej popełnianych przez szóstoklasistów.

Polish language education shall also be directed at gaining practical skills connected with creating texts of various genres. Thus in the dissertation the methodology known as text linguistics as well as genology. Scientific presumptions of these research enterprises allow for analyzing students’ text production skills in terms of a short story with a dialogue. The research material consists of short stories written by six graders from a municipal primary school and two rural primary schools. 130 short stories were analyzed altogether. By introducing the term text producing communication, the process of producing a text, that is a different aspect of text production competence as a skill of producing and receiving various types of communication acts, was particularly stressed. By researching six-graders’ text production skills, the method of realization of genre patterns of a short story, taking into consideration the structure, that is the schema of texts, thus the signals of delimitation, the elements of a frame – the beginning and the end, including the title of the short story, indicators of the orientation in the discourse – division into paragraphs and metatext; cognitive aspect, and within its frameworks the realization of the form of internal experiences in a short story as well as linguistic means of expressing evaluations were analyzed. The examples of language errors most commonly made by six-graders were also provided.