Akowskie i poakowskie formacje dywersyjne na terenie podrzeszowskich gmin - placówek „Świerk” i „Grab” (1944-1947)

Abstract

Dysertacja dotyczy głównie losów żołnierzy bojówek dywersyjnych AK i innych osób działających poza strukturami Państwa Podziemnego, którzy przeprowadzali akcje dywersyjne i ekspropriacyjne, a także wykonywali wyroki śmierci orzekane przez konspiracyjne sądy specjalne w latach 1944-1947 na terenie gminy Świlcza i Głogów Młp. Stanowi efekt badań przeprowadzonych przez autora obejmujących analizę różnorodnych źródeł pozyskanych z IPN, w tym zeznań uczestników i bezpośrednich świadków tamtych wydarzeń, jak i nieznanych dotąd wspomnień oraz publikacji naukowych. W dysertacji opisano ponad 44 zabójstwa dokonane na okolicznych mieszkańcach (w tym hipotezy dotyczące niewyjaśnionej śmierci pchor. Józefa Koryla, zastępcy dowódcy Placówki AK Świlcza-Trzciana) oraz przedstawiono ponad sto akcji rekwizycyjnych, w ramach których stosowano przemoc fizyczną, w tym pobicia. W dysertacji starano się jak najwierniej przedstawić relacje osób, które opisywały te zdarzenia w zeznaniach lub opublikowanych po wojnie wspomnieniach, weryfikując tam gdzie to tylko było możliwe podawane przez nie informacje z innymi dostępnymi źródłami. Unikano wszelkich ocen osób uczestniczących w tych zdarzeniach, albowiem ze względu na upływ czasu, brak niebudzących wątpliwości dowodów, a także niemożność bezpośredniego wysłuchania wersji uczestników, jest to już zadanie praktycznie niewykonalne. Przedstawiono też dalsze losy członków działających na tym terenie formacji zbrojnych, w tym akcję amnestyjną oraz represje sądowe, które ich dotknęły, jak również rozbieżne aktualne orzecznictwo w sprawach rehabilitacyjnych.

This dissertation researches the stories of soldiers from diversion groups of the Home Army and other persons operating outside the Polish Underground State structures, who carried out diversion and expropriation operations, as well as executed death sentences passed by conspiracy special courts in the years 1944-1947 in the area of the commune of Świlcza and Głogów Małopolski. It is the result of research carried out by the author, including the analysis of various sources obtained from the Institute of National Remembrance (IPN), with testimonies of the participants and direct witnesses of those events, as well as previously unknown memoirs and scientific publications. The dissertation offers the description of more than 44 murders of the inhabitants of the surrounding area (including the hypotheses for the unexplained death of officer cadet Józef Koryl, the second in command of the Home Army outpost Świlcza-Trzciana), and presentation of more than one hundred requisition operations in which physical abuse, including beating, was used. This dissertation endeavoured to present, as faithfully as possible, the accounts of persons who described these events in the depositions or memoirs published after the war, verifying, wherever possible, the information they provided through confrontation with available sources. This dissertation avoids the assessment of persons taking part in the events discussed, because it is virtually impossible due to the lapse of time, lack of undisputable evidence, as well as inability to personally hear the versions of all the witnesses. Further fates of the members of military formations operating in this area are presented, including the amnesty campaign and the legal repressions against them, as well as the dissonant current court verdicts in rehabilitation cases.