Powszechny Austriacki Kodeks Cywilny z 1811 roku(ABGB) obowiązywał na terenie byłego zaboru austriackiego w okresie międzywojennym. Kodeks ten dopuszczał separację na zgodny wniosek stron oraz separację bez zgodnego wniosku obu stron. Przedmiotem niniejszego artykułu jest analiza przesłanek z artykułu 109 ABGB na podstawie, których sąd mógł orzec separację małżeństwa bez zgodnego wniosku stron. Autor podjął próbę zestawienia tego zagadnienia z przesłankami separacyjnymi występującymi w pozostałych systemach prawnych obowiązujących na terenie Państwa Polskiego w dwudziestoleciu międzywojennym. Istotną część publikacji zajmuje analiza orzeczeń polskiego Sądu Najwyższego z lat 1917-1939 austriackich. Przedstawiono w tym zakresie, wzbogacona orzecznictwem sądów również poglądy ówczesnej cywilistyki dotyczące dopuszczalności orzeczenia separacji po zaistnieniu okoliczności określonych w tym kodeksie np. cudzołóstwo, popełnienie przestępstwa, opuszczenie małżonka czy choroby współmałżonka.

The Common Austrian Civil Code from 1811 (ABGB) binding at the area of the former Austrian annexed territory in the interwar period. This Code admitted separation on a consistent motion of the parties and separation without a consistent motion of both parties. The subject of this paper is analysis of the prerequisites from article 109 ABGB on grounds of which court could adjudge separation of marriage without a consistent motion of the parties. The author has undertaken an effort to compare this problem with the separation prerequisites existing in the remaining legal systems binding at the territory of the Polish State in the interwar twenty years. The essential part of the publication constitutes the analysis of adjudgments of the Polish Supreme Court from years 1917-1939 in this scope, enriched by adjudgments of Austrian courts. There were also presented opinions of the contemporary civil law experts concerning admissibility of a judgement of separation after arising circumstances determined in this code, e.g. adultery, committing an offence, abandonment of a spouse or a spouse’s disease.