Ujawnianie kapitału intelektualnego wyzwaniem informacyjnej funkcji rachunkowości w dobie gospodarki opartej na wiedzy

W gospodarce opartej na wiedzy siłę napędową stanowi wytwarzanie, nabywanie, dystrybucja, gromadzenie oraz wykorzystywanie wiedzy. Dostęp do wiedzy oraz informacji, ich jakość oraz aktualność stają się w dobie gospodarki opartej na wiedzy jednymi z najistotniejszych czynników decydujących o konkurencyjności przedsiębiorstwa oraz mającymi zdolność do kreowania wartości tego przedsiębiorstwa. Kapitał intelektualny jest z jednej strony bardzo istotnym czynnikiem rozwoju przedsiębiorstwa, z drugiej zaś strony jest pojęciem bardzo ulotnym. W literaturze przedmiotu już od ponad dekady toczy się dyskusja nad zasadnością włączenia informacji o kapitale intelektualnym do sprawozdania finansowego przedsiębiorstwa albo raportowania w inny sposób o tym ważnym atrybucie firmy, często bardzo istotnym z punktu widzenia interesariuszy. Trzeba podkreślić, że relewantność i wystarczalność informacyjna tradycyjnej rachunkowości finansowej w ostatnim czasie jest coraz bardziej ograniczona i traci na znaczeniu. Wiarygodna, obiektywna i rzetelna informacja o kapitale intelektualnym byłaby z pewnością cenna z punktu widzenia zarządzających organizacją, jej właścicieli oraz interesariuszy zewnętrznych. Kwantyfikacja zasobów niematerialnych jest niewątpliwie trudniejsza w porównaniu do zasobów materialnych, ale rola którą pełnią we współczesnym zarządzaniu przedsiębiorstwem działającym w gospodarce opartej na wiedzy jest coraz bardziej znacząca. Obowiązujące prawo bilansowe nie daje podstaw do rozpoznawania i ujmowania w bilansie przedsiębiorstwa aktywów kompetencyjnych ale uniwersalne zasady rachunkowości (zasada prawdziwego i rzetelnego obrazu, kompletności oraz istotności) nakazują wprowadzenie do praktyk rachunkowości finansowej i zarządczej nowych koncepcji umożliwiających dostarczanie informacji o tych składnikach majątku. Celem artykułu jest przedstawienie istoty kapitału intelektualnego i jego znaczenia w kreowaniu wartości przedsiębiorstwa oraz istniejącego paradoksu – pominięcia przez tradycyjną rachunkowość finansową, w dobie gospodarki opartej na wiedzy ewidencji kapitału intelektualnego. Wypełnienie tej istniejącej luki w ewidencjonowaniu i raportowaniu o zasobach przedsiębiorstwa jest wyzwaniem informacyjnej funkcji rachunkowości.

In the past few decades, the economy has moved from a traditional economy based on natural resources, capital and labour to an economy based on knowledge. Currently, intellectual capital is a value driver and strategic asset. Knowledge is an essential tool, which allows the organisation to achieve its objectives, determines the competiveness of the organisation and creates the company value. Intellectual capital is a crucial factor of development of the company, on the other hand, is an “elusive” term. In the literature for more than a decade, there has been a debate on recognising intellectual capital in the financial statements of organisation or other means of presenting this attribute of the company. The information on intellectual capital is very important for different users of company information. It should be emphasized that the relevancy and sufficiency of traditional financial accounting in recent times is becoming more and more limited and loses its importance. Reliable, objective and verifiable information on the intellectual capital would be valuable to existing and potential investors, and to other external users of the information. Quantification of intangible assets is undoubtedly more difficult compared to material resources, but the role they perform in the modern management of the company operating in the knowledge economy is becoming more significant. In spite of the fact that the law did not require to include the information on intellectual capital to financial statements, the basic accounting principles (principle of true and fair view, completeness and materiality) present the need to modify the financial and management accounting policies by recognising and disclosing information on intellectual capital. The article presents the concept of intellectual capital, with a particular focus on the concept of recognising and disclosing of intellectual capital. Reporting on intellectual capital is a challenge for financial accounting in the knowledge economy.