Florystyczna, użytkowa i krajobrazowa waloryzacja łąk i niektórych zbiorowisk przyległych zachodniej oraz środkowej części Płaskowyżu Kolbuszowskiego

Abstract

Na podstawie 550 zdjęć fitosocjologicznych wykonanych w latach 2011-2013 na łąkach (użytkowanych i nieużytkowanych), w szuwarach i murawach psammofilnych, oraz 165 próbek glebowych i 83 roślinnych dokonano charakterystyki flory i zbiorowisk roślinnych w zależności od niektórych czynników ekologicznych i stopnia antropopresji. Wykazano przydatność metody fitoindykacyjnej do waloryzacji siedlisk łąkowych, szuwarowych i murawowych. Oceniono również bioróżnorodność wyróżnionych fitocenoz i stopień synantropizacji. Dokonano ogólnoprzyrodniczej, krajobrazowej i rolniczej waloryzacji zbiorowisk. Na badanym obszarze dominowały gleby mineralne o odczynie kwaśnym i ubogie w większość składników pokarmowych, z wyjątkiem magnezu. Wyróżniono 30 zespołów i 12 zbiorowisk roślinnych, w tym najwięcej łąkowych i szuwarowych. Stwierdzono w nich 338 gatunków roślin naczyniowych. Najrzadziej występowały gatunki chronione: Plantanthera bifolia, Dactylorhiza incarnata, Dactylorhiza maculata, Helichrysum arenarium, Menyanthes trifoliata. W wyniku braku użytkowania rolniczego większości łąk, trawy uprawne i rośliny motylkowe były wypierane przez gatunki ruderalne, leśne i zaroślowe, co sprzyjało wykształcaniu się zbiorowisk o małej wartości gospodarczej, przyrodniczej i krajobrazowej. Skład botaniczny łąk i pastwisk, brak systematycznego nawożenia oraz ekstensywne użytkowanie lub jego brak mają ujemny wpływ na plon, wartość użytkową runi (Lwu) i jej cechy jakościowe jako paszy dla bydła. W próbkach runi, podobnie jak w glebie, stwierdzano niedobór większości składników pokarmowych, z wyjątkiem żelaza i manganu. Jeżeli w najbliższym okresie nie zostanie przywrócone użytkowanie łąk i pastwisk, ekosystemy te znikną z krajobrazu Płaskowyżu Kolbuszowskiego, ze szkodą dla bioróżnorodności tego obszaru i gospodarki rolnej.

Based on 550 phytosociological releves, that were taken in the years 2011-2013, in meadows (agriculturally used and abandoned), reed beds and psammophilous grasslands, 165 soil samples and 83 plant samples the characteristics of flora and plant communities was conducted and was subjected to certain ecological factors and the degree of anthropopression. The usefulness of the phytoindication method for valorisation of meadow, rush and grassland habitats was demonstrated. The biodiversity of indicated phytocoenoses and the degree of synanthropisation were rated. Landscape and agricultural valorisation of communities was conducted. The study area was dominated by mineral acid soils and poor in most nutrients, except for magnesium. 30 associations and 12 plant communities were distinguished, including most frequently occurring meadow and rush communities. They contained 338 species of vascular plants. The least frequent were the following protected species: Plantanthera bifolia, Dactylorhiza incarnata, Dactylorhiza maculata, Helichrysum arenarium, Menyanthes trifoliata. Due to abandonment of their agricultural use, most meadows, cultivated grasses and legumes are being gradually replaced by ruderal, forest and scrub species which contributed to the development of communities that are of low value for agriculture, as well as of little nature and landscape value. The botanical composition of meadows and pastures, lack of systematic fertilization and extensive use or lack of it, all have a negative impact on the yield, utility value of the sward (Lwu i.e. utility value)) and its quality as feed for cattle. Samples of both sward and soil had the deficiency of most nutrients with the exception of iron and manganese. If the near future does not bring restoration of use of the meadows and pastures, the ecosystems will disappear from the landscape of the Kolbuszowa Plateau, thus affecting biodiversity in the area as well as agriculture.