Nowa hipoteza do sporu o pubertas w prawie rzymskim – dyskusja z utrwalonym poglądem na temat granicy wieku 14 lat

W jednym z klasycznych źródeł prawa rzymskiego – Instytucjach Gaiusa – znajduje się fragment G. 1,196, w którym mowa jest o tym, że toczony był spór między dwiema znanymi szkołami prawa na temat tego, kiedy chłopiec stawał się formalnie dojrzały (pubes). Z jednej strony był pogląd, że dojrzałość przychodziła wraz z wiekiem 14 lat, a z drugiej strony byli przedstawiciele poglądu, którzy dojrzałość chcieli łączyć tylko z fizycznymi cechami ciała, a nie liczbą lat. Problem miał duże znaczenie z punktu widzenia prawa, ponieważ od stwierdzenia dojrzałości zależała pełna zdolność do czynności prawnej młodego obywatela. Zgodnie z późniejszymi źródłami przyjmuje się, że ten konflikt miał dopiero zakończyć w VI w. cesarz Justynian. W niniejszym artykule przedstawiam zupełnie nową hipotezę, wedle której ten konflikt mógł zostać zakończony dużo wcześniej, tj. w II w. przez cesarza Antoninusa Piusa. W opracowaniu przedstawiono szereg argumentów przemawiających za taką hipotezą.

In one of the classic sources of Roman law – the Institutions of Gaius – there is a fragment known as Gai. 1, 196, which says that there was the dispute between two known law schools about the moment defying when the boy became formally mature (pubes). On the one hand, there was the view according to which that maturity came with the age of 14 years, and on the other, there were representatives of the view who wanted to combine maturity only with the physical characteristics of the body, omitting the number of years. The problem was significant from the legal point of view, because the full legal capacity of a young citizen depended on his maturity. According to late sources this conflict was concluded in the sixth century by emperor Justinian. In this article I present a completely new hypothesis by suggesting that this conflict could had been resolved much earlier, i.e. in the second century by the emperor Antoninus Pius. The article presents a number of arguments in favor of this hypothesis.