Ewolucja modelu kapitalizmu w Polsce

W referacie znajduje się pozytywna i normatywna analiza układu instytucjonalnego, który ukształtował się w Polsce w wyniku realizowanej ścieżki transformacyjnej i podlegał daleko idącym zmianom wskutek przystąpienia Polski do UE. W literaturze przedmiotu taki układ komplementarnych instytucji nazywa się zwykle odmianą/modelem kapitalizmu. Autor krytycznie ocenia próby tworzenia specyficznych dla krajów Europy Środkowej i Wschodniej taksonomii odmian kapitalizmu i stoi na stanowisku, że dla gospodarek tego regionu charakterystyczne jest zjawisko konwergencji odmian kapitalizmu z pozostałymi krajami EU. Szczególne znaczenie w kontekście oceny ewolucji polskiego modelu kapitalizmu zostaje nadane pojęciom efektywności i komplementarności instytucji. W tekście odrzucone zostaje podejście wprowadzone do literatury przez von Hayeka, zgodnie z którym instytucje tworzą się w sposób spontaniczny i nieintencjonalny. Autor – za Amablem – stoi na stanowisku, że układ instytucjonalny jest zawsze wypadkową gry interesów prowadzonych przez zainteresowane konkretnym kształtem instytucjonalnym podmioty, w związku z tym ocenia efektywność istniejących instytucji w sposób obiektywny i subiektywny (na ile instytucje umożliwiają realizację forsowanych przez konkretne podmioty interesów). W kontekście zmian polskich instytucji, do jakich doszło po akcesji do UE, autor stara się odpowiedzieć na pytanie, na ile przekładają się one na wzrost, a w jakim stopniu na spadek stopnia ich komplementarności. Dowodzi, że zakres komplementarności maleje, a w kontekście Polski można już mówić o modelu hybrydowym, łączącym w sobie rozwiązania typowe dla różnych odmian istniejących w tzw. starych krajach członkowskich UE.

This paper is presenting positive and normative analysis of Polish model of capitalism, which emerged as a result of transformation process started in early nineties and now is transforming after Polish accession to the EU. Author is making comments on different classifications of models/varieties of capitalism and presenting the hypothesis that a far-reaching convergence among the models of capitalism existing in new and old EU member countries has taken place. The description of Polish model of capitalism is made with special regards to the the efficiency and complementarity of the institutions, i.e. the interrelationship between various components of the institutional environment with a view to determine the efficiency of various "bundles" of institutions. An equally important question dealt in this paper is whether the process of developing a particular model of capitalism in Poland was unintentional and driven, as argued by von Hayek, by spontaneous forces or rather – as suggested by Amable resulted from the bilateral confrontation of various groups of vested interests. Adhering to the latter and supported by authors view would imply the necessity to redefine the very concept of efficiency in terms of economic institutions. In such a case, ‘efficient’ would not only read ‘maximization of social welfare’, but also ‘maximization of utility of particular interest groups’. In case of Polish EU accession author is evaluating the accelerated evolution of Polish capitalism variety and as a consequence of this fact a decreasing degree of their institutional complementarities, adversely affecting the efficiency of institutions involved. Author is pointing out that in Poland the prevailing models of capitalism have displayed a hybrid nature; this is to say that in particular institutional areas in a country solution inherent to different models of capitalism operate.