Уважение и защита достоинства человека в Украине: проблемы внедрения европейской модели

Статья посвящена исследованию отдельных проблем теории и практики внедрения в Украине европейской модели уважения и защиты достоинства человека. После Революции достоинства (ноябрь 2013 года – февраль 2014 года) в Украине проблема уважения достоинства человека и его защиты стала чрезвычайно актуальной. Современное понимание достоинства человека значительно расширено по сравнению с концепцией естественных и неотъемлемых прав эпохи Возрождения. Как таковая концепция достоинства человека базируется на его взаимосвязи с правами и основоположными свободами, гарантированными Конвенцией по правам человека Совета Европы 1950 года. В целом Украина движется в пределах характерного для стран Европейского Союза понимания достоинства, но с определенным отставанием в развитии (отраслевой подход против универсализма и т.п.). Европейская модель предлагает широкое и всеохватывающее определение человеческого достоинства. Так, концепция «физической и ментальной неприкосновенности» личности имеет значительно более широкий диапазон применения и не ограничивается явными случаями бесчеловечного отношения и пыток. Отставание Украины в этих вопросах должно быть преодолено за счет энергичного внедрения европейских стандартов защиты человеческого достоинства и уважения к нему. Должна появиться новая доктрина, основанная на накопленном странами Европейского Союза опыте демократии и новейших научных исследованиях. Также для внедрения европейской модели уважения и защиты человеческого достоинства необходимы существенные изменения законодательства. Прежде всего – внедрение права граждан на конституционную жалобу.

The article investigates both theoretical and practical problems of implementation of the European model of respect and protection of human dignity in Ukraine. There, the concept of dignity became extremely current after the Revolution of Dignity (November 2013 – February 2014). The modern comprehension of dignity has been considerably extended in comparison with the Enlightenment era concepts of natural and inalienable rights. As such the concept of dignity is based on its mutual connection with human rights and fundamental freedoms guaranteed by the Covenant on Human Rights of the Council of Europe from 1950. Generally, Ukraine follows the comprehension of the concept of dignity presented by the European Union states, but with certain developmental retardation (a sectorial approach prevails over the universalism, etc.). The European model offers a wide and universal definition of the human dignity. Thus, the concept of ‘physical and mental integrity’ covers a much wider range of cases than only obvious examples of inhuman and degrading treatment and torture. The Ukrainian developmental retardation has to be overcome by active implementation of the European standards of the protection of human dignity and respect. Ukraine needs a new doctrine based on the democratic experience of the EU states and the newest scientific research. To implement the European model of respect and human dignity protection Ukraine also needs to make significant changes in law. Implementation of a constitutional complaint is the most important and urgent reform to be made.

Artykuł omawia wybrane problemy związane z teorią i praktyką wdrażania na Ukrainie europejskiego modelu szacunku dla jednostki i ochrony godności człowieka. Po Rewolucji Godności (listopad 2013 – luty 2014) problem ten stał się nadzwyczaj aktualny. Współczesne rozumienie pojęcia godności człowieka uległo znacznemu rozszerzeniu w porównaniu do koncepcji naturalnych i niezbywalnych praw epoki Odrodzenia. W istocie, koncepcja godności człowieka ma związek z podstawowymi prawami i wolnościami gwarantowanymi w Konwencji praw człowieka Rady Europy z 1950 roku. Ukraina w dużym stopniu stosuje rozumienie pojęcie godności w zakresie ustalonym przez państwa Unii Europejskiej, ale z pewnym opóźnieniem (podejście fragmentaryczne, przeciwne teorii uniwersalizmu, etc.). Model europejski proponuje szeroką i wszechstronną definicję godności ludzkiej. I tak, pojęcie „nietykalności fizycznej i psychicznej” jednostki jest znacznie bardziej pojemne i nie ogranicza się wyłącznie do ewidentnych przypadków nieludzkiego traktowania i torturowania. Opóźnienie Ukrainy w tych kwestiach musi zostać pokonane poprzez energiczne wdrażanie standardów europejskich odnoszących się do ochrony godności ludzkiej i szacunku dla człowieka. Potrzebna jest nowa doktryna oparta na demokratycznych doświadczeniach zdobytych przez państwa UE oraz najnowszych badaniach naukowych. Niezwykle istotne dla wdrożenia europejskiego modelu szacunku dla jednostki oraz ochrony godności ludzkiej są zmiany w ustawodawstwie, a nade wszystko wprowadzenie prawa obywateli do skargi konstytucyjnej.