Ideologiczny i społeczny kontekst gospodarki kreatywno-kognitywnej

Abstract

Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, czy „gospodarka kreatywno-kognitywna” jest kategorią opisową, czy raczej konstruktem ideologicznym i narzędziem określonego aktu performatywnego, czy, a jeśli tak, to w jakim stopniu, odnosi się do stanu faktycznego współczesnej gospodarki, czy też jest jedynie hipostazą. Oparta na założeniach arbitralnie definiowanej kreatywności, selektywno-normatywnie rozumianej kultury, dematerializacji pracy i fetyszyzowaniu roli IT, neoliberalna ideologia gospodarki kreatywno-kognitywnej stwarza fałszywy obraz jakościowo nowej rzeczywistości, maskując stare problemy społeczne właściwe dla gospodarki rynkowej, takie jak utrwalone i pogłębiające się nierówności społeczne, nowe formy podziałów stratyfikacyjnych (afirmacja klasy kreatywnej i dyskredytacja niższych klas społecznych, zwłaszcza klasy robotniczej), segregacja społeczno-przestrzenna, manipulacja i dezinformacja (przemoc symboliczna), wykluczenie i marginalizacja społeczna. Ideologia ta, upowszechniana przez paternalistyczną wiedzo-władzę (governmentality), wpisuje się w elitarystyczny model społeczeństwa.

The aim of this article is to try to answer the question of whether the “creative-cognitive economy” is a descriptive category or rather an ideological construct and a tool with a specific performative act, whether and, if so, to what extent it refers to the actual state of the contemporary economy, or is it merely a hypostasis. Based on the assumptions of arbitrarily defined creativity, selectively-normatively understood culture, dematerialization of work and the fetishization of the role of IT, the neoliberal ideology of the creative-cognitive economy creates a false image of a qualitatively new reality, masking old social problems specific to the market economy, such as entrenched and deepening social inequalities, new forms of stratification divisions (affirmation of the creative class and discrediting lower social classes, especially the working class), socio-spatial segregation, manipulation and disinformation (symbolic violence), social exclusion and marginalization. This ideology, disseminated by paternalistic governmentality, is consistent with the elitist model of society.