Teorie zacofania i modernizacji opierają się na krańcowo różnych podejściach metodycznych: te pierwsze koncentrują się na barierach, a drugie na czynnikach rozwoju. Współczesny sposób widzenia świata i sposób jego analizy kształtuje już jednak paradygmat modernizacji. Paradygmat ten charakteryzuje się perspektywą ewolucyjną, gdyż rozwój definiuje jako proces spokojnych oraz stopniowych zmian i przeobrażeń oraz stałego postępu w sensie społecznym, ekonomicznym, instytucjonalnym, politycznym, kulturowym. Wartościami nadrzędnymi tego paradygmatu są: pieniądz, pozycja społeczna, wiedza, wolność i demokracja. Analiza przybiera tu charakter etnocentryczny i ahistoryczny. Paradygmat modernizacyjny występuje w czterech odmianach: modernizacji ekonomicznej, społecznej, psychologicznej i politycznej. Społeczne wydanie teorii modernizacji stanowi koncepcja społeczeństwa tradycyjnego i nowoczesnego. Niezbędnym warunkiem postępu społeczno-ekonomicznego jest przekształcenie społeczeństwa tradycyjnego w nowoczesne, które jest twórcze, charakteryzuje się dużą potrzebą osiągnięć i pnie się po drabinie społecznej hierarchii. Współcześnie należy poszerzyć zasięg badań zainicjowany szkołą modernizacji, intensyfikując zwłaszcza studia interdyscyplinarne i analizę wzajemnych sprzężeń między czynnikami rozwoju.

Theories of recession and modernization are based on polar methodical approaches: the first focuses on barriers, the second focuses on development factors. Modern way of seeing the world and the way of its analysis shape a modernization paradigm. The paradigm is denoted by evolutionary prospect, for defining a development as a process of gradual deliberate changes and transformations, and constant progress in social, economic, institutional, political and cultural areas. The most important factors of the paradigm are: money, social status, knowledge, freedom and democracy. The analysis features ethnocentric decisiveness and lack of historical associations. The modernization paradigm emerges in four varieties: economic, social, psychological and political. Conception of traditional and modern society constitutes a social form of the theory of modernization. Transforming a society from traditional into modern is a precondition for social and economic progress. Nowadays, the range of research initiated by the idea of modernization should be broadened by intensification of interdisciplinary studies and analysis of connections between evolution factors.