Celem artykułu jest ukazanie zakresu kompetencji, tytułów zawodowych oraz służbowych, a także ewolucji systemu kształcenia architektów na obszarze wybranych państw niemieckich, które w 1871 r. utworzyły II Rzeszę Niemiecką. Tym samym zostały pominięte inne państwa niemieckojęzyczne, jak Austria czy Szwajcaria, nie uwzględniono również polskich terytoriów pod zaborem pruskim oraz austriackim. Kwestie te pomimo licznych publikacji niemieckojęzycznych (Bolenz 1991; Schnier 2009; Mai 2012) oraz anglojęzycznych (Kostofa 1986) przysparzają polskim badaczom zajmującym się zwłaszcza historią architektury dawnych regionów niemieckojęzycznych wiele problemów, a braków badawczych nie kompensują skromne polskojęzyczne publikacje (Serdyńska 2015). Główne pytania badawcze, na które starano się odpowiedzieć, dotyczyły kwestii edukacji architektów oraz uwarunkowań wykonywanego przez nich zawodu. Cezurę początkową dla rozważań stanowi wiek XVIII, w którym zaczęły powstawać pierwsze akademickie ośrodki kształcenia architektów na niemieckim obszarze językowym. Myśl o XVIII stuleciu jako cezurze dla profesji architektów podyktowana jest również skutkami rewolucji przemysłowej, które uwarunkowały pojawienie się specjalizacji zawodowych w budownictwie, a w dłuższej perspektywie zdeterminowały nowoczesne rozumienie słowa architekt i inżynier. Cezurę końcową stanowi rok 1933, kiedy to w wyniku przejęcia władzy przez narodowych socjalistów rozpoczął się w Niemczech gwałtowny i radykalny proces budowy społeczeństwa totalitarnego, w którym szkolnictwo wyższe oraz sztuki piękne, a zwłaszcza architektura, zostały podporządkowane ideologii nazistowskiej.

The aim of this article is to show the range of responsibilities, professional and business titles and the evolution of the system of architectural education, functioning on the territory of selected German states, which in 1871 formed the Second German Reich. Other German-speaking countries, such as Austria or Switzerland, have been omitted, as were those Polish territories under the Prussian and Austrian partition. These issues, despite numerous German-language publications (Bolenz 1991; Schnier 2009; Mai 2012) and English publications (Kostofa 1986), pose many problems for Polish researchers, especially those researching the history of architecture of former German-speaking regions, and the lack of research is not compensated for by modest Polish publications (Serdyńska 2015). The main research questions that are posed concerned issues related to the education of architects and the conditions within their profession. The 18th century was the starting point for my reflections, when the first academic centres for the education of architects in the German-speaking area were established. The thought of the 18th century as a caesura for the architectural profession is also dictated by the effects of the Industrial Revolution, which determined the emergence of professional specialisations in construction and, in the long term, determined the modern understanding of the words architect and engineer. The year 1933 marks the endpoint of the ensuing paper, when, as a result of the takeover of power by the National Socialists, a violent and radical process of building a totalitarian society began in Germany, in which higher education and the fine arts, especially architecture, were subordinated to Nazi ideology.