Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy z. 78(2)/2024

URI dla tej Kolekcjihttps://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/10899

Przeglądaj

Aktualnie wyświetlane 1 - 8 z 8

Sprytne zakupy w zachowaniach konsumenckich miejskich „srebrnych singli” w Polsce
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Zalega, Tomasz
Celem opracowania jest identyfikacja i analiza zachowań nabywczych „srebrnych singli”, które wpisują się w ideę sprytnych zakupów. Podstawą analizy jest kwestionariusz ankiety przeprowadzonej w dwóch etapach, w latach 2018–2022. Pierwszy z zaplanowanych etapów badań został przeprowadzony na próbie 3167 starszych singli w okresie od 1 lutego do 30 października 2018 r. oraz od 1 maja do 30 października 2019 r. Z kolei drugi etap badań przeprowadzono od 1 marca do 30 września 2021 r., a następnie od 6 lutego do 30 września 2022 r. na próbie 3834 osób starszych żyjących w pojedynkę. Zgodnie z przyjętymi założeniami badawczymi, w próbie znalazły się osoby powyżej 65. roku życia, które podejmowały suwerenne decyzje konsumpcyjne na rynku. Wybór metody badawczej był podyktowany starszym wiekiem ankietowanych, których otwartość na nowe media, często wykorzystywane w badaniach bezpośrednich, jest ograniczona. W kontekście uzyskanych wyników można stwierdzić, że w niewielkim stopniu zachowania konsumenckie samotnych osób starszych są zgodne z trendem konsumenckim, jakim są sprytne zakupy. Osoby starsze żyjące w pojedynkę, zachowujące się zgodnie z jego zasadami, w trakcie robienia zakupów starają się nie ulegać pokusom impulsywnych decyzji i kupują wyłącznie te produkty, które wcześniej zaplanowały. Niemalże co piąty „srebrny singiel” przyznaje, że dokonuje zakupu tylko tych produktów, które wcześniej zaplanował kupić. Z kolei co trzeci respondent twierdzi, że bardzo rzadko zdarza mu się kupić produkty wcześniej nieplanowane, zaś prawie połowa samotnych seniorów zaznacza, że mniej więcej co drugie zakupy zdarza im się nabyć produkty wcześniej nieplanowane. Z przeprowadzonego badania wynika, że samotne osoby starsze, jako konsumenci, coraz częściej są świadomymi podmiotami rynkowymi zdającymi sobie doskonale sprawę z różnorodności cen, produktów i usług oraz dodatkowych możliwości produktowych i dystrybucyjnych. Dzieje się to za sprawą wszechobecnego Internetu, technologii umożliwiających ciągły dostęp do sieci, opinii innych użytkowników, a także zróżnicowanych cen produktów i usług dostępnych na rynku. Współcześni samotni seniorzy, jako konsumenci, nie są nastawieni wyłącznie na zakup produktów po jak najniższej cenie, lecz wręcz przeciwnie, skrupulatnie analizują wszystkie dostępne oferty rynkowe i opinie producentów w celu podjęcia optymalnej decyzji, gwarantującej im zakup produktów dobrej jakości i po jak najatrakcyjniejszej cenie. Prezentowane w artykule badania stanowią fragment większego projektu badawczego, którego celem jest próba przeanalizowania sytuacji ekonomicznej, struktury konsumpcji, zachowań konsumenckich oraz trendów konsumenckich, w których założenia wpisuje się postępowanie miejskich „srebrnych singli” w Polsce. Z uwagi na ograniczone możliwości finansowe badania, na podstawie których dokonano identyfikacji zachowań konsumenckich miejskich „srebrnych singli” wpisujących się w ideę sprytnych zakupów, przeprowadzono jedynie w największych miastach Polski. Natomiast nie udało się przeprowadzić badań wśród samotnych seniorów żyjących na wsi. W efekcie, poczynionych wniosków nie należy traktować jako reprezentatywne dla populacji polskich „srebrnych singli”. Niniejsza publikacja jest pierwszą w Polsce, i jedną z nielicznych w literaturze światowej, która analizuje zachowania miejskich „srebrnych singli” wpisujące się w założenia trendu konsumenckiego, jakim są sprytne zakupy.
Ustawa scaleniowa z 1933 roku a problem ubezpieczeń brackich
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Danowska-Prokop, Barbara
Odrodzone państwo polskie podjęło trud zbudowania nowoczesnego systemu ubezpieczeń społecznych stojącego na straży ładu społecznego i scalania państwowości. W tym miejscu należy nadmienić, że na Górnym Śląsku funkcjonował dualizm w zakresie ubezpieczeń społecznych, który wynikał z postanowień prawa międzynarodowego (traktatu wersalskiego oraz konwencji górnośląskiej) i niemieckich uregulowań w zakresie ubezpieczeń społecznych. Celem niniejszego opracowania jest zaprezentowanie specyfiki ubezpieczeniowej Górnego Śląska w kontekście prób ujednolicenia systemu ubezpieczeń społecznych. Tak sformułowany cel wymusił wykorzystanie metody analizy źródeł prawnych, metody opisu i metody badań źródłowych. Proces scalania ubezpieczeń przyczynił się do wprowadzenia w całym kraju, z wyjątkiem Górnego Śląska, powszechnego ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego. Proces ten przyczynił się także do zafunkcjonowania obowiązkowego ubezpieczenia emerytalnego dla robotników i jednolitego ubezpieczenia na wypadek bezrobocia oraz powszechnego ubezpieczenia pracowników umysłowych.
Inkluzyjne mechanizmy przezwyciężenia opóźnień technologicznych polskiej gospodarki
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Sala, Jolanta; Tańska, Halina
Gwałtowny rozwój techniki i technologii w minionych pięćdziesięciu latach inspiruje do holistycznego badania tego zjawiska zarówno z perspektywy prospektywnej, jak i retrospektywnej. Analiza retrospektywna ma szczególne znaczenie dla zgłębienia podstaw potencjału polskiej gospodarki, która podlegała w tym okresie bezprecedensowym przemianom politycznym i społeczno-gospodarczym. Artykuł wpisuje się w podejmowane próby określenia opóźnień technologicznych polskiej gospodarki i zidentyfikowania technologicznych luk rozwojowych. Niniejsze opracowanie stanowi syntezę badań przeprowadzonych zgodnie z opracowaną metodyką zmierzającą do wyabstrahowania prawidłowości wynikających z polskiej specyfiki wpływu polityki, biznesu i nauki w uwarunkowaniach globalnych. Zastosowanie metody agregacji ogromnej liczby innowacyjnych rozwiązań do dziewięciu agregatów pozwoliło na uogólnienia ujawniające spiralę moderującą kierunki rozwojowe i promocyjne przez komercyjne laboratoria biznesu oraz polityków, ale w cieniu polskiego środowiska naukowego/akademickiego. Wśród zidentyfikowanych zjawisk rozwojowych oraz mechanizmów moderowania rozwoju techniki i technologii wyeksponowano m.in. pogłębiającą się lukę analityków oraz projektantów systemów informacyjnych i sztucznej inteligencji, a także rynkową „tyranię postępu”. Natomiast wśród zidentyfikowanych mechanizmów przezwyciężenia istotnych „opóźnień technologicznych” wszystkie mają charakter inkluzyjny oraz wymagają roztropnego abstrahowania od agresji promocyjnej i roztropnej priorytetyzacji w celu wyważenia obiektywnej prawdy dotyczącej rzeczywistego i trwałego kierunku rozwoju techniki i technologii, a przede wszystkim konieczności przezwyciężenia trudnych warunków rynkowych dla rodzimych rozwiązań, produktów, zespołów i firm innowacyjnych (po stronie popytu i podaży). Zasygnalizowano potrzebę uwzględnienia aspektów humanizacji i rewolucji/ewolucji kulturowej.
Bariery rozwoju gospodarki cyfrowej w Polsce
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Gasz, Małgorzata
Zjawisko cyfryzacji gospodarki staje się coraz bardziej powszechne i należy oczekiwać, że trend ten będzie się nasilał. Nie ulega wątpliwości, że nowe technologie i cyfryzacja wpływają i nadal będą wpływać na zmianę wielu dziedzin życia, w tym m.in. sposobu wykonywania pracy, komunikacji, prowadzenia biznesu czy realizacji transakcji finansowych. Powszechność tego zjawiska nie oznacza jednak, że wszyscy członkowie społeczeństwa staną się równoprawnymi beneficjentami zachodzących zmian. Celem pracy jest próba oceny potencjału cyfrowego polskiej gospodarki oraz identyfikacja barier rozwojowych gospodarki cyfrowej w Polsce. Dla realizacji obranego celu wykorzystano następujące metody badawcze: przegląd literatury, prezentację i analizę materiałów źródłowych oraz analizę krytyczną. Okres badawczy obejmuje lata 2018–2022. Hipoteza badawcza brzmi: tempo zmian w zakresie budowy gospodarki cyfrowej w Polsce jest zbyt wolne. W kontekście działań podejmowanych w kierunku budowy gospodarki cyfrowej Polska poprawiła wskaźniki obrazujące poziom rozwoju infrastruktury technicznej oraz publicznych usług cyfrowych, zwiększył się również poziom podstawowych cyfrowych kompetencji Polaków. Jednak w obszarach takich jak: liczba specjalistów ICT, poziom ponadpodstawowych umiejętności cyfrowych czy wykorzystanie AI w firmach osiągnęła znacznie słabsze postępy. Nieznajomość lub niedostateczna biegłość w przyswajaniu i wykorzystaniu możliwości, jakie stwarzają technologie informacyjno-komunikacyjne, uniemożliwiać będzie pełne uczestnictwo w cyfrowym świecie podmiotom, które nie nabywając i nie podnosząc kompetencji cyfrowych mogą zostać wykluczone z cyfrowego świata współczesnych technologii. W orbicie za interesowań pracodawców funkcjonujących w mocno konkurencyjnym środowisku powinno leżeć uzupełnianie luk w zakresie niezbędnych z punktu widzenia interesu firmy umiejętności pracowników m.in. poprzez organizację lub/i finansowanie profesjonalnych szkoleń. Współcześnie, w dobie społeczeństwa informacyjnego, dostęp do technologii cyfrowych oraz umiejętność ich używania stanowią kluczowy czynnik determinujący jakość i poziom życia oraz są wyznacznikiem pozycji społeczno-zawodowej.
Wzrost, inflacja, bezrobocie – współzależności na przykładzie wybranych krajów
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Lechwar, Małgorzata; Pyrek, Radosław
W artykule podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, jak w występującej złożoności zewnętrznych bodźców, zjawisk, czy procesów, mających wpływ na gospodarki, przedstawia się ich sytuacja gospodarcza, uwzględniająca stan i wzajemne współzależności podstawowych agregatów makroekonomicznych. Celem głównym badań była diagnoza kierunków oraz współzależności między podstawowymi agregatami makroekonomicznymi wybranych gospodarek, tj. Szwajcarii, Wielkiej Brytanii, Rumunii w latach 2012–2022. Dokonano teoretycznej, analitycznej i empirycznej weryfikacji współzależności wybranych agregatów makroekonomicznych. Przyjęto założenie, iż występujące w literaturze przedmiotu mocno zróżnicowane poglądy na temat kondycji gospodarczej świata są wypadkową indywidualnej sytuacji makroekonomicznej gospodarek i że badane gospodarki nie muszą reprezentować radykalnych i skrajnych poglądów. Do rozwiązania postawionego problemu badawczego i weryfikacji hipotezy badawczej wykorzystano wybrane procedury wyjaśniania naukowego i badań, tj. analiza i ocena przedmiotu badań, analiza i synteza systemowa, uogólnianie wyników badań – i na tej podstawie podano wnioskowanie. Zastosowana analiza makroekonomiczna to badanie obejmujące stan gospodarki oraz przewidywań dotyczących wzrostu gospodarczego, inflacji, bezrobocia i wzajemnych współzależności występujących wewnątrz krajów pomiędzy tymi agregatami. Obejmuje badanie i ocenę wielkości ekonomicznych zagregowanych, a więc ujmowanych głównie dla całej gospodarki narodowej. Analizując przykłady Szwajcarii, Wielkiej Brytanii i Rumunii, można zauważyć, że stabilne i zrównoważone wzrosty gospodarcze sprzyjają niskiej inflacji i niskiej stopie bezrobocia. Niemniej, każdy kraj ma swoje unikalne wyzwania i warunki, które wpływają na wzajemne relacje między tymi wskaźnikami makroekonomicznymi. Zrozumienie tych wzajemnych zależności jest kluczowe dla opracowania skutecznych polityk gospodarczych, które promują zrównoważony wzrost, kontrolują inflację i utrzymują niskie stopy bezrobocia.
Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy w krajach MENA
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Rabczun, Aleksandra
Tekst porusza temat społecznych nierówności, które objawiają się w dostępie do różnych dóbr przez jednostki, grupy społeczne czy całe społeczeństwa. Nierówności te mogą dotyczyć aspektów ekonomicznych, kulturowych, władzy, edukacji czy prestiżu. Głównym celem badania jest próba odpowiedzi na pytanie: czy istnieje statystyczna zależność pomiędzy poziomem nierówności a wzrostem gospodarczym w krajach Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej? Autorka podkreśla globalny charakter problemu nierówności społecznych, zwracając uwagę na ich występowanie w różnych obszarach świata, jednak definiuje jako zakres badania kraje Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej (MENA). W pracy zastosowano jako główne metody badawcze: krytyczną analizę literatury, analizę danych wtórnych oraz analizę korelacji i regresji. W dalszej części tekstu autorka przedstawia metodologię badania, prezentuje wyniki, które następnie omawia i interpretuje. Podkreślić należy brak jednoznacznych zależności między nierównościami a wzrostem gospodarczym, co może wynikać z interdyscyplinarnego charakteru problemu oraz konieczności uwzględnienia jakościowych metod badawczych. W końcowej części autorka zauważa, że nadmierne skoncentrowanie się na metodach ilościowych w ekonomii może być nieuzasadnione, zwłaszcza w przypadku zagadnień tak skomplikowanych jak społeczne nierówności. Zaleca także większe zastosowanie metod jakościowych oraz podkreśla konieczność uwzględnienia kontekstu społecznego i ekonomicznego w analizie nierówności. Wskazuje, że przezwyciężenie nierówności przy jednoczesnym budowaniu wzrostu gospodarczego jest możliwe, a międzynarodowe agendy, takie jak Cele Zrównoważonego Rozwoju, mogą stanowić inspirację dla działań mających na celu osiągnięcie tego ideału.
Powrót kobiet na rynek pracy po przerwie związanej z obowiązkami rodzinnymi w krajach Grupy Wyszehradzkiej w latach 2015–2020
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Rutkowska, Anna
Celem opracowania jest przedstawienie oraz ocena wybranych aspektów związanych z biernością zawodową kobiet spowodowaną obowiązkami opiekuńczymi i powrotem matek na rynek pracy w krajach Grupy Wyszehradzkiej. Na potrzeby realizacji postawionego celu sformułowano następujące pytania badawcze: 1.Czy obowiązki opiekuńcze stanowią główną przyczynę bierności zawodowej kobiet w krajachGrupy V4? 2.Jaką szansę na powrót z bierności zawodowej do zatrudnienia mają kobiety w krajach Grupy Wyszehradzkiej? 3.Czy fakt posiadania dziecka istotnie wpływa na status kobiet na rynku pracy? Jak ta zależność zmieniała się w czasie i jak duże różnice w tym zakresie występowały pomiędzy badanymi krajami? 4.Czy i w jaki sposób posiadanie dzieci wpływa na podejmowanie przez kobiety pracy w niepełnym wymiarze godzin? Podstawę analiz stanowiły dane pochodzące z baz Eurostat z lat 2015–2020. Zakres opracowania obejmuje analizę statystyczną i próbę oceny zmian wybranych wskaźników rynku pracy, wśród których można wymienić przepływy kobiet z bierności zawodowej do zatrudnienia, wskaźniki zatrudnienia wśród kobiet z dzieckiem i bez, przyczyny bierności zawodowej kobiet, przyczyny podejmowania przez kobiety pracy na część etatu oraz wpływ posiadania dziecka na status kobiet na rynku pracy oraz odsetek kobiet pracujących w niepełnym wymiarze czasu pracy. Z przeprowadzonych analiz wynikają następujące wnioski. Opieka nad dziećmi i inne obowiązki rodzinne stanowiły jedną z najczęstszych przyczyn bierności zawodowej kobiet w krajach Grupy V4. Zwykle posiadanie dziecka wiązało się z niższym odsetkiem zatrudnionych kobiet. W ba danych krajach stopy odpływów kobiet z bierności zawodowej do zatrudnienia były zdecydowanie niższe niż w przypadku średniej dla krajów UE. Najmniejszą szansę na powrót z bierności zawodowej do zatrudnienia miały Polki. Zazwyczaj wśród kobiet bezdzietnych wskaźniki zatrudnienia kształtowały się na wyższym poziomie niż w przypadku matek. Obowiązki rodzinne i opiekuńcze stanowiły jeden z najczęstszych powodów podejmowania przez kobiety pracy na część etatu. W badanym okresie odsetek kobiet, które jako przyczynę pracy w niepełnym wymiarze wskazywały opiekę nad dziećmi, wzrósł w każdym z badanych krajów. Kobiety w krajach Grupy V4 korzystały z elastycznego czasu pracy zdecydowanie rzadziej niż kobiety w krajach UE.
Ubóstwo subiektywne i relatywne w krajach środkowoeuropejskich – według grup wiekowych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Kalbarczyk, Małgorzata; Miśta, Rafał; Morawski, Leszek
W ocenie sytuacji społecznej oraz efektów działania instrumentów polityki dochodowej powszechnie korzysta się ze wskaźnika zagrożenia ubóstwem relatywnym. Jedną z alternatywnych miar jest wskaźnik ubóstwa subiektywnego identyfikujący osoby deklarujące niewystarczające dochody w odniesieniu do ich potrzeb. Celem badania jest porównanie wartości wskaźników ubóstwa relatywnego i subiektywnego w wybranych krajach środkowoeuropejskich ze szczególnym uwzględnieniem grup wiekowych respondentów. Weryfikowane jest przypuszczenie, że udział ubogich subiektywnie wśród ubogich relatywnie zmienia się w zależności od wieku. Analiza przeprowadzona została na podstawie danych EU-SILC obejmujących lata 2008–2018. Wyniki wskazują, że we wszystkich krajach zakres ubóstwa subiektywnego jest większy niż relatywnego. Litwa, Łotwa, Estonia oraz Słowacja w porównaniu do Polski, Węgier i Czech charakteryzują się większymi różnicami między analizowanymi w pracy miarami ubóstwa. Malejący w czasie zakres ubóstwa subiektywnego prowadzi do zmniejszenia się różnic między obiema miarami ubóstwa. Widoczna jest rozłączność grup ubogich, można wyodrębnić grupy tylko ubogie subiektywnie lub tylko relatywnie. Wyniki pokazują również malejącą liczbę ubogich subiektywnie wśród młodszych i większą liczbę ubogich relatywnie wśród starszych respondentów. Zaobserwowany trend w krajach Europy Środkowej wskazuje na pogłębiający się problem względnego ubóstwa materialnego najstarszych przy równoczesnym niezmienionym, a wręcz coraz lepszym poczuciu własnej sytuacji materialnej. Powyższe wyniki wskazują, że ubóstwo obiektywne względne i subiektywne opisują odmienne zjawiska.

Przeglądaj

Ostatnio nadesłane materiały