Sacrum et Decorum nr 18 (2025)
URI dla tej Kolekcjihttps://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/11964
Przeglądaj
Ostatnio nadesłane materiały
Item type: Pozycja , Mirosławie Rocheckiej (1960–2024) – In Memoriam(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2025) Dryglas-Komorowska, EwaKilkanaście lat temu, kiedy jako młoda doktorantka pracowałam w redakcji czasopisma „Litteraria Copernicana” na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, trafił w moje ręce, do recenzji, zbiór szkiców Mirosławy Rocheckiej z lat 1999–2007 zatytułowany Tajemnice światła i koloru. Abstrakcja i sacrum (2007) – fascynująca publikacja z pogranicza estetyki i metafizyki; zarazem filozoficzne studium o abstrakcji, ale też forma medytacji o sztuce zakorzeniona w duchowości chrześcijańskiej. Lektura tej książki była dla mnie niezwykle poruszającym doświadczeniem naukowym i estetycznym; w dużej mierze ukształtowała moje rozumienie nie tylko abstrakcji, ale sztuki w ogóle. W rocznicę śmierci Mirosławy Rocheckiej warto wrócić na chwilę do tej właśnie publikacji, bowiem w moim przekonaniu szkice zebrane w tomie Tajemnice światła i koloru najpełniej objaśniają twórczość autorki, jej inspiracje, jej spojrzenie na sens pracy artystycznej, ale też odsłaniają najgłębsze, duchowe fundamenty abstrakcyjnego malarstwa Mirosławy Rocheckiej.Item type: Pozycja , Artysta w świątyni… sztuki(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2025) Stano, BernadetaTemat ten stanowi uzupełnienie badań prowadzonych od 2018 roku wokół projektu artystyczno-naukowego realizowanego w Pracowni Badań nad Ikonosferą przy Instytucie Malarstwa i Edukacji Artystycznej Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. W tekście dokonano analizy wybranych dzieł, poprzez które malarz odnosi się (inspiruje się lub jest fizycznie obecny na plenerze bądź wystawie swoich prac), do miejsca świętego, do konkretnej lub wyobrażonej budowli sakralnej – katedry, kaplicy, klasztoru. Wybrane prace z zakresu malarstwa sztalugowego autorstwa artystów ze środowiska krakowskiego: Romualda Oramusa, Zbigniewa Cebuli i Janusza Matuszewskiego reprezentują różne poetyki. Wszystkie omówione cykle obrazów są kontynuowane, zatem trudno tu o ostateczne wnioski. Artyści nie ulegają zjawisku habituacji i wciąż odczuwają potrzebę reakcji na wielokrotne powtarzanie tego samego bodźca czy to w postaci wspomnień z ważnego dla nich miejsca, czy jego ponownego oglądu. Postawa Janusza Matuszewskiego potwierdza, że miejsca te mogą sprzyjać doświadczeniu duchowemu. Ponadto artysta ten przedłuża sobie stan „wdychania” miejsca świętego doświadczany w czasie młodzieńczych prac konserwatorskich, przenosząc go do własnej, starannie zaaranżowanej pracowni. Najczęściej jednak mamy do czynienia z traktowaniem miejsc świętych jako źródła motywów lub szczególnego miejsca ekspozycji. Oramus zachowuje stan intelektualnego namysłu nad przyswojonym ponad 20 lat temu motywem katedry, peregrynując do kolejnych obiektów sakralnych. Cebula, drążąc biblijne i mitologiczne historie, wraca do miejsc prawdziwych i wyobrażonych, sprzyjających wyrażaniu fascynacji materią terenu i architektury. Do ich postawy można odnieść zjawisko neoromantyzmu.Item type: Pozycja , Sacrum i polskość w sztuce początku XXI wieku. Afirmacja i krytyka(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2025) Solewski, RafałTekst rozpoczyna przypomnienie definicji sacrum Rudolfa Otta oraz rozważań Władysława Stróżewskiego o możliwości sacrum w sztuce. Wskazuje relację transcendentaliów z bóstwem i wartością sacrum realizowaną na swój sposób przez naród polski, w którego etosie religijność, a szczególnie miłosierdzie, odgrywa wyjątkową rolę. Ukazuje sposób usuwania się wartości estetycznych w cień wartości sacrum w sztuce sakralnej i religijnej oraz relacje tej wartości z odsłanianą równolegle ideą polską. W tym kontekście wprowadzona zostaje koncepcja sztuki afirmatywnej jako podobnej w poetyce do współcześnie popularnej sztuki krytycznej. Sztuka afirmatywna pozostaje jednak oparta na transcendentaliach, czyli metafizycznym systemie wartości, choć (zgodnie z obserwacjami Grzegorza Sztabińskiego) ogranicza się transcendencję do jej „dreszczu” obecnego w intensywnych doznaniach albo do doświadczania jej marginesów. Przykłady takiej afirmatywności we wspólnym potraktowaniu problematyki religijnego sacrum i polskości prezentują opisane prace Ignacego Czwartosa, Danuty Waberskiej, Jarosława Modzelewskiego (biorącego udział w projekcie Namalować Katolicyzm od Nowa), Czesława Dźwigaja, Marka Chlandy, Mirosława Pateckiego, Stanisława Kulona, Adu Karczmarczyk, Jerzego Kaliny. Przypominanie w dziełach wartości marginalizowanych idei sacrum i polskości podtrzymuje współcześnie przekonanie o nieusuwalności transcendentaliów.Item type: Pozycja , Artystyczny świat Unbo Kim Kich’anga* (1914–2001) i cykl Życie Jezusa: tradycja, nowoczesność i wiara w malarstwie koreańskim(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2025) Kim, YisoonArtykuł analizuje życie i twórczość Unbo Kim Kich’anga (1914–2001), przedstawiciela koreańskiego malarstwa nowoczesnego i współczesnego. Dzieli je na trzy okresy, omawia historyczne znaczenie jego sztuki oraz cechy stylistyczne serii Życie Jezusa, którą stworzył w latach 1952–1953 podczas ewakuacji z wojny koreańskiej. Kim stracił słuch w dzieciństwie, mimo to przezwyciężył swoją głuchotę, tworząc ponad dziesięć tysięcy prac w ciągu 65 lat, jego styl artystyczny wahał się między tradycyjnym i nowoczesnym, orientalnym a zachodnim, realizmem i abstrakcją. Trzydziestoczęściowa seria Życie Jezusa jest oryginalnym obrazem sanktuarium, który nie tylko przedstawia Chrystusa i towarzyszące Mu postacie jako Koreańczyków, lecz także indygenizuje historię w koreańskiej przestrzeni w formie późnych obrazów ludowych Chosŏn. Jawi się jako przykład osobistej wiary artysty tęskniącego za zbawieniem od bólu wojny koreańskiej, która wówczas trwała. Artykuł analizuje ikonografię, kompozycję i strategię narracyjną serii, aby odkryć wyjątkowość obrazów Kima oraz jej formacyjne i historyczne znaczenie.Item type: Pozycja , Źródła art déco w twórczości graficznej Bogny Krasnodębskiej-Gardowskiej na przykładzie cyklu „Męka Pańska” (1926–1928)(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2025) Pacana, BeataW 1926 roku Bogna Krasnodębska-Gardowska, warszawska graficzka, współzałożycielka Stowarzyszenia Polskich Artystów Grafików „Ryt”, przystąpiła do pracy nad stworzeniem cyklu „Męka Pańska” w technice drzeworytu. Wysiłek trzyletniej pracy zaprezentowała na drugiej wystawie ugrupowania w 1929 roku, zwracając uwagę krytyków, którzy uznali serię 14 prac za największe wydarzenie wystawy. Wyraźne nawiązanie do sztuki ludowej poprzez typ postaci i jej strój a także uproszczenia, płaskość kształtów wypełnionych dekoracyjnym, syntetycznym ornamentem wpisały twórczość artystki do folklorystycznego nurtu polskiego art déco. Był on powiązany z dążeniem do stworzenia nowego stylu narodowego inspirowanego sztuką rodzimą, głównie ludową. Z takimi postulatami Krasnodębska-Gardowska spotkała się już jako uczennica Karola Tichego na Kursach dla Nauki Rysunków dla Nauczycieli w Warszawie (1918–1921), a później od 1923 roku jako studentka warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych w pracowni graficznej Władysława Skoczylasa. Drzeworyty z cyklu „Męka Pańska” zostały nagrodzone srebrnym medalem na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu (1929) i Międzynarodowej Wystawie Nowoczesnej Sztuki Religijnej w Padwie (1931–1932), gdzie zauważano odrębny, narodowy charakter tych prac. Eksponowany w zaaranżowanej kaplicy wokół ołtarza Jana Szczepkowskiego, wśród witraży Aleksandra Raka i Anieli Cukierówny oraz tkanin Spółdzielni Artystów Plastyków „Ład” doskonale wpisał się w najnowsze tendencje w sztuce. Jednocześnie podarowany przez artystkę do szesnastowiecznego, kościoła w Harklowej spełnił swoją religijną funkcję wśród ludu.Item type: Pozycja , Trzy czeskie szkoły sztuki sakralnej w epoce fin de siècle'u(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2025) Filip, AlešArtykuł poświęcony jest katolickiej sakralnej sztuce wizualnej w krajach Korony Czeskiej w latach 1880–1914, rozwijanej w ramach trzech różnych typów szkół artystycznych. Najbardziej wpływowym nurtem sztuki chrześcijańskiej w dziewiętnastowiecznej Europie Środkowej był nazarenizm. W jego duchu kształcił František Sequens, prowadzący specjalistyczną pracownię w Akademii Sztuk Pięknych w Pradze pod nazwą Szkoła Malarstwa Religijnego i Historycznego (1880–1896). Do impulsów płynących z nazarenizmu częściowo nawiązywała Beurońska Szkoła Sztuki Sakralnej, funkcjonująca w ramach beurońskiej kongregacji Zakonu św. Benedykta. Po wygnaniu z Niemiec, w latach 1880–1886 główną siedzibą kongregacji był klasztor na Slovanech w Pradze. Radykalna koncepcja hieratycznej sztuki jej założyciela – Desideria Petera Lenza – zazwyczaj nie była akceptowana; istotnym wyjątkiem była dekoracja kościoła św. Gabriela na Smíchovie w Pradze (1889–1899). Szkołę Lenza ukończyło także kilku czeskich uczniów, którzy kontynuowali jej tradycję jeszcze w latach 20. i 30. XX wieku. Własną szkołę artystyczną – funkcjonującą niespełna dekadę od roku 1899 – założył również František Bílek, wybitny rzeźbiarz i uniwersalny twórca czeskiej secesji. Wszystkie trzy szkoły deklarowały przywiązanie do idealistycznej koncepcji sztuki, jednak różniły się podejściem twórczym do rozmaitych aspektów religijnego doświadczenia: od idealizowanej narracji historycznej, przez adoracyjne wywyższenie świętości, po symboliczną ewokację wizji mistycznych.Item type: Pozycja , Dziewiętnastowieczne ołtarze w norweskich kościołach(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2025) Andersen, ElisabethW drugiej połowie XIX stulecia malowane ołtarze przedstawiające Chrystusa zajęły centralne miejsce w norweskiej sztuce kościelnej jako świadectwo zmiany nastrojów religijnych i stylu artystycznego. Siedemnasto- i osiemnastowieczne ołtarze zostały zastąpione najpierw nieozdobionymi krzyżami, a później motywami z Nowego Testamentu, takimi jak: Chrystus w Ogrójcu, Ukrzyżowanie, Chrystus Pocieszyciel i „Przyjdźcie wszyscy do mnie”, Zmartwychwstanie i Chrzest. Dzieła te miały na celu wywołanie głębokiego emocjonalnego i duchowego zaangażowania wśród wiernych i stworzenie pobożnej atmosfery. Ich powszechne kopiowanie i sentymentalny ton stały się jednak punktem spornym w XX wieku, kiedy to podczas renowacji kościołów wiele ołtarzy zostało usuniętych lub przeniesionych do mniej znaczących przestrzeni, zastąpionych albo starszymi dziełami, albo nowymi, nowoczesnymi.Item type: Pozycja , Wprowadzenie(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2025) Ryba, Grażyna