Przeglądanie według Temat "inteligencja"

Aktualnie wyświetlane 1 - 14 z 14

Badania nad historią polskiej inteligencji w okresie zaborów
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Molik, Witold
Prezentowany tekst to próba charakterystyki badań nad historią polskiej inteligencji w okresie zaborów, które prowadzono od lat sześćdziesiątych XX w. w ramach dwóch nurtów, traktujących inteligencję jako warstwę społeczno-zawodową i warstwę opiniotwórczą, wywierającą wielostronny wpływ na polskie społeczeństwo. Niniejszy artykuł nie rości sobie pretensji do wyczerpania poruszonego bardzo obszernego tematu ani w aspekcie metodologicznym, ani w aspekcie praktycznych postulatów badawczych. Wyraża przede wszystkim stanowisko autora i jest zaproszeniem do dyskusji o przyszłości badań, także w zakresie historii społecznej, nad dziejami inteligencji polskiej w okresie zaborów, zwłaszcza w Galicji.
Inteligenci w mundurach? Próba charakterystyki oficerów austro-węgierskich w Galicji jako specyficznej grupy społecznej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Baczkowski, Michał
Problem zaliczenia XIX-wiecznego korpusu oficerskiego monarchii habsburskiej do inteligencji jest kwestią sporną. Niektórzy polscy badacze bez wahania włączają to środowisko do tej warstwy, inni je ignorują. Pod względem wykształcenia formalnego (matura) nie wszyscy oficerowie austro-węgierscy spełniali minimalny wymóg zaliczenia do inteligencji. Dominująca wśród oficerów ponadnarodowa samoidentyfikacja jako „cesarskich” stała się w końcu XIX w. anachronizmem. Część oficerów w Galicji podjęła podobne formy aktywności jak cywilni inteligenci: zakładanie towarzystw popularnonaukowych, organizację przedstawień teatralnych, zwalczanie analfabetyzmu wśród rekrutów. Inicjatywy te nie wykraczały jednak poza armię i były związane głównie z kulturą niemieckojęzyczną.
Inteligencja galicyjska na przykładzie rodziny Lepszych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Garbacik, Paweł
Artykuł ma na celu – w krótkim zarysie – przedstawić rodzinę Lepszych jako przykład inteligencji galicyjskiej. Pierwszym przedstawicielem rodu był Gustaw von Läpsh, żyjący w Królestwie Galicji i Lodomerii pod koniec XVIII stulecia. Autor nieco więcej uwagi poświęcił jednak jego synowi – Ignacemu, a za głównych bohaterów uznał jego dalszych potomków: syna – Jana Lepszego oraz dwóch wnuków – Edwarda i Leonarda. Pierwszy był wybitnym malarzem, drugi zaś znanym historykiem sztuki. Ważną rolę w tekście pełnią też Muczkowscy, którzy u progu XX w. byli spowinowaceni z rodziną Lepszych.
Inteligencja w Jarosławiu w okresie autonomii
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Hołub, Jacek Marian
Opracowanie Inteligencja w Jarosławiu w okresie autonomii stanowi wypełnienie luki historiografii Jarosławia. Istotnym celem pracy stała się charakterystyka tej części jarosławskiego społeczeństwa (warstwy) od drugiej połowy XIX w. do 1914 r., która – mając odpowiednie wykształcenie – żyła z pracy umysłowej, mogła więc być zaliczana do inteligencji. Grupa ta, w stratyfikacji społecznej, składała się z osób reprezentujących zawody zaufania publicznego – urzędnika, pracownika szkolnictwa, członka korpusu oficerskiego garnizonu jarosławskiego oraz przedstawicieli środowisk twórczych. Praca w końcowej części prezentuje krótkie biogramy jarosławian reprezentujących inteligencję.
Intelligibilis – підвалини впливу на читача як інструмент залучення цільової зарубіжної аудиторії часопису „Arcana”
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Янішевський, Олександр
Śledząc profil wydawniczy czasopisma „Arcana”, ukazującego się w Krakowie od ponad ćwierćwiecza, daje się zauważyć, iż przez ostatnie cztery lata (począwszy od 2016 roku) dwumiesięcznik ten usiłuje wydostać się z niszy tradycyjnych wartości narodowo-chrześcijańskich i dołączyć do kategorii czasopism-forów konserwatywnego środowiska polskiego społeczeństwa. O przyjętej polityce redakcyjnej świadczy zawarta w numerze 138 (6/2017) deklaracja: „Dziś do naszych głównych obowiązków należy nie promocja, ale tworzenie prawdziwych mentalnych podstaw praktycznej realizacji polskiego interesu narodowego”. Oznacza to, że „Arcana” (tytuł tłumaczy się z łaciny jako „tajemnica”) nie daje się sprowadzić do roli dwumiesięcznego zbioru losowych materiałów, ale stanowi poznawczo zaangażowane pismo o ściśle określonym stanowisku społecznym. Każde znaczące stronnictwo potrzebuje coraz to większej liczby nowych zwolenników dla poparcia swojej argumentacji, punktów widzenia, stanowiska. Często przestrzeń do szerokiego rozwoju znajduje się poza „terytorium macierzystym”, ponieważ „domowe pustki” mogą dość szybko się wyczerpać, nie nadążając za wewnętrznymi, że tak powiem, introwertycznymi wydarzeniami i zmianami. Zamiast tego opinia publiczna odgrywa pierwszą rolę publiczności, która przybyła na premierę z ciekawością, pozostawiając pewną ilość zasobów materialnych przed kasą. Im większa publiczność, tym więcej zasobów pozostaje w kasie. Oznacza to, że wchodząc na zewnętrzną orbitę czytelniczą, należy wziąć pod uwagę następujące czynniki: a) znajdowanie odpowiedzi na kulturowe pytania „nie swoich” konsumentów; b) oczekiwany „przeciętny” poziom inteligencji projektowanego czytelnika; c) możliwość narzucania czytelnikowi swoich tematów do dyskusji; d) inne ściśle powiązane czynniki, które mogą wynikać z praw losowych procesów. Czynniki przyciągające nowe, nieznajome audytorium mogą działać łącznie lub indywidualnie; zarówno częściowo, jak i całkowicie; przeplatając się, tworząc pewien „intertekstualny” dyskurs i przecząc sobie nawzajem. Wspólnym mianownikiem jest tu nastawienie na inteligencję, nie zaś klasę średnią.
Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego (1921-1939)
(2015-07-07) Demcio, Marcin
Niniejsza dysertacji omawia funkcjonowanie Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego wraz z podległymi mu rodzajami szkolnictwa w latach 1921-1939. Zostały tu przedstawione procesy, jakie zaszły w aparacie szkolnym po uzyskaniu niepodległości przez Polskę na obszarze obejmującym zakres działania początkowo Rady Szkolnej Krajowej, a następnie Kuratorium OSL. Praca doktorska omawia podstawy prawne, na których oparło swoje funkcjonowanie KOSL, a także przedstawia jego strukturę, zasięg terytorialny oraz dokonuje scharakteryzowania podległego mu szkolnictwa powszechnego, zawodowego i średniego wraz z wykazaniem zmian, jakie zachodziły w tej sferze na przestrzeni lat międzywojennych. Praca porusza również kwestię podejmowanych działań mających na celu likwidację różnic pozaborowych i unifikację szkolnictwa pod względem organizacyjnym i programowym w pierwszych latach funkcjonowania. Dana dysertacja traktuje także o sukcesach i porażkach oraz roli kuratorów i pozostałego aparatu urzędniczego zatrudnionego w KOSL. Niniejsza praca składa się ze wstępu, pięciu merytorycznie powiązanych ze sobą rozdziałów, zakończenia, aneksu i bibliografii. Rozdział pierwszy, jest rozdziałem wprowadzającym omawiającym funkcjonowanie i przemiany zachodzące w Radzie Szkolnej Krajowej. Rozdział drugi dotyczy zasięgu terytorialnego, uwarunkowania prawnego oraz struktury Kuratorium OSL. W kolejnych trzech rozdziałach omówione zostały kwestie związane ze szkolnictwem na różnych poziomach kształcenia. Po zasadniczej części pracy znajduje się obszerny Aneks zawierający akty prawne oraz tabele. Materiały te, choć nie znalazły się w podstawowej części dysertacji stanowią integralną całość tekstu, w znacznej mierze uzupełniając informacje zawarte w poszczególnych rozdziałach.
Ormiańska Geselligkeit: Jan Bołoz Antoniewicz i sztuka wymowy
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Bryl, Mariusz
Tekst stanowi case study dotyczące „sztuki wymowy” jako istotnego elementu życia galicyjskiej inteligencji. Historyk literatury Wilhelm Bruchnalski (1918) twierdził, że umiejętność „wymowy” rozwinęła się szczególnie w Galicji dzięki wzrostowi wolności politycznej. Przejawiało się to wiązaniem „każdej ważniejszej okoliczności charakteru publicznego czy prywatnego z wymową”, która, gdy mówca łączył „cel estetyczny z praktycznym”, przeradzała się w „sztukę wymowy”. Artykuł ma na celu określenie specyficznych cech „sztuki wymowy” Jana Bołoza Antoniewicza, decydujących o wyjątkowości jego praktyki oratorskiej.
Podróże koleją inteligencji galicyjskiej w drugiej połowie XIX wieku we wspomnieniach, pamiętnikach i listach
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Opaliński, Dariusz
Kwestia, którą podejmuję w artykule, nie została szerzej omówiona w innych pracach. Wątki „kolejowe” przedstawiane są jako zagadnienia poboczne, pojawiają się przy okazji referowania innych problemów. W moim przekonaniu zupełnie niesłusznie. Podróż koleją do celu wyjazdu stanowiła w XIX w. element kluczowy całego zamierzenia, i choćby z tego powodu zasługuje na uwagę. Praca składa się z kilku części. W pierwszej omówiłem sieć kolejową zaboru austriackiego i najważniejsze fazy kolejowego otwierania się Galicji na Europę. W kolejnym fragmencie zestawiłem ceny biletów oraz zarobki inteligencji, co pozwoliło nie tylko hipotetycznie, ale bardziej realistycznie ocenić stopień wykorzystania klas pasażerskich przez analizowaną warstwę. W ostatniej próbuję ustalić katalog kolejowych zachowań podróżnych właściwych inteligencji.
Rola inteligencji w kształtowaniu kultury ekonomicznej w Galicji w drugiej połowie XIX wieku – zarys problematyki
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Broński, Krzysztof
Celem szkicu jest próba otwarcia dyskusji nad rolą inteligencji w kształtowaniu kultury ekonomicznej kapitalizmu w Galicji w drugiej połowie XIX w., zwłaszcza w tworzeniu instytucjonalnych uwarunkowań rozwoju gospodarki liberalnej. W niniejszym tekście przez inteligencję rozumie się niejednorodną warstwę społeczną stanowiącą zbiór różnych kategorii zawodowych zajmujących się twórczością kulturalną w szerokim znaczeniu, organizowaniem pracy i współżycia zbiorowego oraz rozwiązywaniem zagadnień praktycznych wymagających wykształcenia specjalistycznego i stosowania wiedzy teoretycznej.
Rzeszowskie Towarzystwo Muzyczno-Śpiewacze „Lutnia” ośrodkiem integracji inteligencji miejskiej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Wąsacz-Krztoń, Jolanta
Rzeszowskie Towarzystwo Muzyczno-Śpiewacze „Lutnia” od momentu powstania, aż do 1918 r., było ośrodkiem integrującym miejscową inteligencję. Począwszy od pomysłodawcy założenia Towarzystwa, który był muzykiem i kompozytorem, ale także cenionym pedagogiem, w szeregach „Lutni” pojawiali się przedstawiciele różnych zawodów należących do inteligencji: urzędnicy, nauczyciele szkół rzeszowskich, głównie z I i II Gimnazjum oraz Seminarium Nauczycielskiego Męskiego, lekarze, przedstawiciele sądownictwa, duchowieństwa czy miejscowej prasy. Wspólne koncerty sprzyjały szerzeniu polskości, rozbudzały świadomość narodową i kulturalną, a także podtrzymywały ducha patriotyzmu.
Środowisko inteligencji żydowskiej w Tarnowie w latach 1772–1918 (wybrani przedstawiciele)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Pachowicz, Anna
Celem artykułu jest omówienie kilku szczegółowych zagadnień odnoszących się do inteligencji żydowskiej w Tarnowie, przede wszystkim ukazanie wybranych przedstawicieli (m.in. rabinów, historyków, muzyków, rzeźbiarzy, adwokatów, lekarzy) związanych z miastem w różnych epokach historycznych, a także zwrócenie uwagi na strukturę tej grupy społecznej i na jej znaczenie w środowisku lokalnym. Mimo że społeczność ta była obecna przez wiele wieków w mieście, to w literaturze przedmiotu w większości można odnaleźć publikacje odnoszące się jedynie do ogólnej charakterystyki tej grupy (zwłaszcza w okresie II wojny światowej), a nie do poszczególnych osób tworzących ją w różnych okresach historii.
Studenci i absolwenci wyższych szkół warszawskich z lat 1808–1869 wśród inteligencji galicyjskiej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Szwarc, Andrzej
Pole obserwacji obejmuje uczniów Szkoły Lekarskiej i Szkoły Prawa istniejących w latach 1808–1816, Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego (1816–1831), półwyższych i wyższych uczelni z lat międzypowstaniowych oraz Szkoły Głównej Warszawskiej (1862–1869). Niektórzy z nich przybywali do Galicji dobrowolnie, inni w związku z prześladowaniami politycznymi w zaborze rosyjskim. Znajdowali pracę na uczelniach, w instytucjach samorządowych lub w sektorze wolnych zawodów. Osiedlanie się tzw. koroniarzy w Galicji nasiliło się po powstaniu styczniowym. Niektórym udało się zrobić kariery lub wykazać się twórczością pisarską czy artystyczną i odegrać istotną rolę nie tylko w życiu nowej małej ojczyzny.
Wykorzystanie wiedzy o cechach indywidualnych uczniów w pracy nad „Weselem” Stanisława Wyspiańskiego. Propozycja metodyczna
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021-12) Marzec-Jóźwicka Magdalena
W artykule postawiono tezę, że znajomość uczniowskich cech indywidualnych – do których zaliczane są m.in. omówione w tekście różne rodzaje inteligencji, style uczenia się, role uczniów na lekcjach oraz zainteresowania – stanowi dla nauczyciela pomoc w organizacji pracy nad lekturami. Dzięki wiedzy na ten temat polonista ma szanse rozpoznawać mocne i słabe strony swoich uczniów, a następnie dostosowywać do ich potrzeb i możliwości metody, techniki oraz formy organizacji pracy na lekcjach i zajęciach pozalekcyjnych. W tekście pokazano kilkadziesiąt przykładowych poleceń i zadań dla uczniów, uwzględniających różnice pomiędzy nimi, odnoszących się do jednej z głównych lektur szkolnych omawianych na poziomie ponadpodstawowym, czyli „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego.
Zakopane i Tatry fin de siècle. Jan Kasprowicz – podróże artysty
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Święcicki, Klaudiusz
Artykuł omawia proces kształtowania się zainteresowania Zakopanem i kulturą Podhala w drugiej połowie XIX w. oraz na początku wieku XX. Porusza problem nabywania przez górali narodowej tożsamości. Charakteryzuje środowisko zakopiańskiej elity inteligenckiej i artystycznej. Podejmuje próbę analizy, w jaki sposób fascynacja tatrzańskim krajobrazem oraz góralską kulturą wpłynęła na ukształtowanie się jednego z mitów fundujących nowoczesną, narodową tożsamość. Jednocześnie stara się ukazać, jak artyści oddziaływali na rozwój Zakopanego jako kurortu. Pokazuje także wpływy bohemy artystycznej na przemiany kultury podhalańskich górali. W drugiej części artykułu omówiono związki poety Jana Kasprowicza z Podhalem. Przedstawiono jego peregrynacje do Zakopanego i Poronina. Na wybranym przykładzie z twórczości podjęto próbę analizy fascynacji poety Tatrami i góralską kulturą.