Przeglądanie według Temat "Second Republic of Poland"

Aktualnie wyświetlane 1 - 7 z 7

Konspiracyjna działalność Ireny Wirszyłło (1903–1944) – strażniczki więziennej z Pawiaka i Aresztu Centralnego w Warszawie
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Kułan, Bartosz
Losy pracowników przedwojennej Straży Więziennej niezbyt często stają się tematem szerszych opracowań. Można to zaobserwować zarówno w odniesieniu do lat 1918–1939, jak i 1939–1945. Lepiej opracowany jest okres okupacyjny, gorzej natomiast czasy przedwojenne. Prezentowany artykuł opisuje losy Ireny Wirszyłło, strażniczki więziennej pracującej na Pawiaku i w areszcie przy ul. Daniłowiczowskiej w Warszawie. Swoją karierę w więziennictwie Irena Wirszyłło rozpoczęła w 1925 r., jednak z tego okresu jej życia nie zachowało się zbyt wiele interesujących materiałów. Więcej informacji posiadamy z czasów okupacji. Z pewnością był to okres szczególnie trudny w życiu Ireny Wirszyłło, ale też najlepiej ukazujący bohaterskość jej postawy. Od początku okupacji Irena Wirszyłło zaangażowała się w działalność konspiracyjną, początkowo w Związku Walki Zbrojnej, a później w Armii Krajowej. W ramach swoich obowiązków niosła pomoc uwięzionym oraz ułatwiała wywiadowi Armii Krajowej pozyskanie informacji na temat funkcjonowania więzienia na Pawiaku w czasie okupacji. Dodatkowo Irena Wirszyłło werbowała funkcjonariuszki Straży Więziennej do pracy konspiracyjnej. Jednym z istotniejszych działań podjętych przez Irenę Wirszyłło i pracowników więziennych z Pawiaka była próba uwolnienia Stefana Starzyńskiego. Ostatecznie akcja ta nie powiodła się w wyniku odmowy ucieczki przez prezydenta Warszawy. Działalność konspiracyjna Ireny Wirszyłło zakończyła się dla niej tragicznie. Najpierw trafiła na Pawiak, a później do obozu w Auschwitz, gdzie zmarła. Nie mniej tragiczne są losy najbliższych Ireny Wirszyłło, jej mąż został zamordowany w Katyniu, jej dwóch braci również nie przeżyło sowieckiej niewoli.
„Kupuj wyroby polskie”. Akcja popierania wytwórczości krajowej w 1928 r. w związku z 10. rocznicą odzyskania niepodległości
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-06) Majcher-Ociesa, Edyta
Akcja popierania krajowej wytwórczości w 1928 r. była zaplanowana. Pomysł wyszedł ze sfer rządowych, realizację przekazano wojewodom i starostom, a uczestnictwo należało do społeczeństwa, w tym przedstawicieli organizacji o charakterze społecznym i gospodarczym. Wytyczne zostały przedstawione na zjeździe wojewodów 17 września 1928 r. w Warszawie. Wojewodowie wyznaczyli osoby odpowiedzialne za realizację, opracowano plan działania, spisano pomysły oraz dokonano wyboru organizacji i grup docelowych, które należało zaangażować. Następnie przystąpiono do działania. Artykuł składa się z pięciu części. W pierwszej przedstawiono założenia akcji promowania krajowych towarów i surowców oraz jej pierwszy etap informacyjny, następnie opisano realizację akcji w podziale na wykonawców i formy realizacji. Opis zamyka podsumowanie akcji i zakończenie. Celem artykułu jest przedstawienie akcji promowania krajowej wytwórczości jako zjawiska pozytywnego i jednoczącego społeczeństwo II Rzeczypospolitej w 1928 r., w ramach obchodów 10. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości.
Ludność żydowska powiatu jarosławskiego w latach 1918 – 1939
(Uniwersytet Rzeszowski, 2022-09-19) Mazur, Natalia
W okresie 1918 – 1939 ludność żydowska odegrała ważną rolę w powiecie jarosławskim. Ramy czasowe rozprawy doktorskiej to okres od zakończenia I wojny światowej do wybuchu II wojny światowej. Zakres terytorialny pracy obejmuje powiat jarosławski w międzywojennych granicach, a w szczególności znajdujące się w jego zasięgu żydowskie gminy wyznaniowe: Jarosław, Pruchnik, Radymno i Sieniawa. Praca ma na celu omówienie procesów zachodzących w ramach społeczności żydowskiej, ale także relacji wyznawców judaizmu z przedstawicielami innych narodowości i wyznań. Analizie poddano strukturę społeczności żydowskiej powiatu jarosławskiego, w odniesieniu do ogółu ludności omawianego powiatu, jak również województwa lwowskiego. Badania objęły liczebność i rozmieszczenie, narodowość i wyznanie oraz ruch naturalny, w ramach którego zestawiono statystykę urodzeń, małżeństw i zgonów Izraelickiego Okręgu Metrykalnego w Radymnie. Wyznawcy judaizmu z powiatu jarosławskiego w okresie międzywojennym, w większości zamieszkiwali w miastach, praca skupia się więc w głównej mierze na analizie obrazu miejskiej społeczności żydowskiej. Rozprawa doktorska porusza zagadnienia aktywności społeczności żydowskiej powiatu jarosławskiego, w dziedzinie gospodarczej i ekonomicznej, pomocowej, społeczno – politycznej i samorządowej, kulturalno – oświatowej oraz sportowej. Ważną część rozważań stanowi omówienie działalności gmin żydowskich, zarówno w sferze religijnej i dobroczynnej, jak również w dziedzinie szkolnictwa czy administracji. Dokonano próby oceny stosunków społeczności żydowskiej z ludnością innych wyznań i narodowości. Losy ludności żydowskiej powiatu jarosławskiego zostały brutalnie przerwane wybuchem II wojny światowej.
Poland A and Poland B – Developmental Disproportions on Polish Lands in the 19th and 20th c. (Prior to 1939)
(Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, 2018) Grata, Paweł
The problem of developmental disproportions occurring within a state is not an uncommon phenomenon, and the case of Polish lands is one example of it. As a result of numerous disadvantageous conditions, Polish lands experienced dramatic developmental differences, which fully came to light in the interwar period, when the territories which had belonged to the three partitioners of Poland were incorporated into the Second Polish Republic. The disproportions were so deep that a much better developed Poland A and a much more backward Poland B (situated east of the Vistula River) were distinguished in the state. The scale of the differences was reflected in many economic and social indices, ranging from population density, to the degree of urbanisation processes and sources of population income, to the state of transportation infrastructure, to the involvement of workforce, to the production of basic goods. An attempt to reduce the disproportions was the establishment of the Central Industrial District in the mid-1930s and the Fifteen Year Plan for the state’s development prepared by Deputy Prime Minister Eugeniusz Kwiatkowski (1888–1974). These plans were thwarted by the outbreak of WWII, and the developmental disproportions on Polish lands, despite the post-war change of state borders, remain visible even today, especially in territories that were part of Poland B before 1939 (today Podkarpacie, Lubelskie, Podlasie Voivodeships).
Rola wojskowych w budowie Centralnego Okręgu Przemysłowego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022) Jabłonowski, Marek; Jakubowski, Wojciech
Centralny Okręg Przemysłowy, unikalny program gospodarczo-wojskowy w Europie Środkowo-Wschodniej realizowany w latach 1936–1939, stanowił istotne osiągnięcie Polski doby Drugiej Rzeczypospolitej. Decyzja o jego budowie wynikała z konieczności wzmocnienia potencjału wojenno-ekonomicznego państwa wobec wzrastającego napięcia w stosunkach międzynarodowych i zagrożenia ze strony sąsiadów i potencjalnych przeciwników Polski, a także zapewnienia armii nowoczesnego uzbrojenia i wyposażenia. W realizacji programu jedną z zasadniczych ról odegrały instytucje wojskowe.
Społeczność żydowska Drohobycza w latach 1918 – 1939
(2015-04-27) Thomas, Katarzyna
Drohobycz to położone nad Tyśmienicą, dopływem Dniestru, oddalone od Lwowa o ok. 60 km na południowy zachód miasto powiatowe, leżące obecnie na terytorium Ukrainy. Miasto to zamieszkuje niewielka grupa Żydów. Z tych, którzy przetrwali Holokaust większość wyemigrowała do Izraela i Stanów Zjednoczonych oraz Polski. W okresie II Rzeczypospolitej Drohobycz przynależał terytorialnie do Polski. Dzieje Drohobycza nierozerwalnie wiążą się z jego żydowskimi mieszkańcami, którzy na przestrzeni wieków w dużym stopniu przyczynili się do rozwoju miasta w każdym jego aspekcie: politycznym, społecznym, kulturowym. Początki osadnictwa żydowskiego w tym rejonie sięgają średniowiecza i związane są z salinami. W 1404 roku pełnomocnik finansowy Jagiełły, Wołczko, jako pierwszy Żyd wydzierżawił królewskie żupy solne. Od XV wieku liczebność społeczności żydowskiej stopniowo wzrastała. Niniejsza praca prezentuje powiązania wewnętrzne społeczności żydowskiej miasta Drohobycza w okresie II Rzeczypospolitej uwzględniając podstawowe przejawy życia społecznego politycznego i gospodarczego. Ludność żydowska stanowiła ważny element wielonarodowego społeczeństwa międzywojennego Drohobycza. Jej aktywność obejmowała niemalże wszystkie aspekty życia społecznego. W ujęciu gospodarczym Żydzi zdecydowanie dominowali w handlu i przemyśle, w tym, w bardzo rozwiniętym przemyśle naftowym. Warunki gospodarcze mieszkańców Drohobycza uzależnione były od ogólnego stanu gospodarki polskiej. Kryzys na rynkach światowych poniekąd przyczynił się do rozwoju dużej ilości instytucji dobroczynnych wewnątrz społeczności żydowskiej. Trudne warunki gospodarcze w okresie powojennym oraz w latach trzydziestych próbowano niwelować pobudzając drobną przedsiębiorczość. W tym celu powoływano spółdzielnie kredytowe i kasy bezprocentowych pożyczek. W okresie dwudziestolecia międzywojennego gmina żydowska, jedna z najstarszych w Polsce borykała się z kłopotami finansowymi i administracyjnymi. Wyłonione w wyborach do gminy żydowskiej, rozpisanych w 1924 roku, władze, podjęły próbę naprawy poszczególnych aspektów funkcjonowania gminy. Znaczne obciążenie finansowe dla gminy żydowskiej stanowił katastrofalny stan budynków służących do celów religijnych. W omawianym okresie odnowiono szpital żydowski, dom starców, Synagogę Wielką oraz realizowano plany budowlane w obrębie nowego cmentarza żydowskiego. Życie polityczne Żydów drohobyckich charakteryzowała duża różnorodność stronnictw politycznych syjonistycznych i niestyjonistycznych. Do najaktywniejszych należały ugrupowania syjonistyczne. Powiązane z nimi organizacje młodzieżowe prowadziły dynamiczną działalność poprzez organizację różnego rodzaju spotkań, wykładów, warsztatów i kursów. Religijne szkolnictwo żydowskie, zwłaszcza na poziomie elementarnym rozwijało w oparciu o zasady judaizmu. Ponadto część młodzieży korzystała z państwowego systemu oświaty uczęszczając do lokalnych placówek szkolnych. W prywatnym Gimnazjum Koedukacyjnym im. Leona Sternbacha oraz Gimnazjum Państwowym im. Króla Władysława Jagiełły uczniowie wyznania mojżeszowego stanowili większość. W gimnazjum państwowym odsetek ten spadł poniżej 50 % w połowie lat trzydziestych. Społeczność żydowską na tle pozostałych narodowości wyróżniało bogate życie kulturalne. Poza gościnnymi występami artystycznymi prezentującymi znane dzieła w języku jidysz, tworzono lokalne stowarzyszenia zajmujące się szeroko pojętą sztuką. Drohobycz jest obecnie miastem postrzeganym przez pryzmat Bruno Schulza, chociaż twórców nie tylko żydowskich pochodzących z tego miasta było ponad dwudziestu. Szczególnym miejscem dla społeczności żydowskiej był Dom Żydowski, który był swoistym centrum życia społecznego Żydów. Społeczność żydowska Drohobycza w latach 1918-1939 wykazywała ponadprzeciętną aktywność gospodarczą, społeczną i polityczną. Poprzez szereg organizacji tworzyła zwarte środowisko. Wybuch II wojny światowej rozpoczął proces, który doprowadził do niemalże całkowitego zniszczenia ludności żydowskiej w Drohobyczu. Nigdy później nie odrodziła się ona w takim stopniu jak funkcjonowała przed wojną.
Wybitni władcy z dynastii Piastów w szkolnych programach i podręcznikach historii Drugiej Rzeczypospolitej
(Uniwersytet Rzeszowski, 2021-09-21) Młynarczuk, Aldona
Celem rozprawy jest prezentacja wzorców wychowawczych upowszechnianych w podręcznikach historii Drugiej Rzeczypospolitej na przykładzie wybitnych władców z dynastii Piastów: Mieszka I, Bolesława Chrobrego, Bolesława Śmiałego, Bolesława Krzywoustego, Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego. Dla jego realizacji przeanalizowano programy nauczania historii z lat 1918-1939 oraz ponad 80 podręczników wykorzystywanych w edukacji historycznej od końca wieku XIX do 1939 roku. Rozprawa ma charakter chronologiczno-problemowy. Rozdział I traktuje o wizerunkach piastowskich dynastów w opracowaniach dziejów Polski przełomu XIX i XX w. Zawarte w nich obrazy panujących stanowiły punkt odniesienia dla późniejszych. W rozdziale II pt. Programy nauczania i szkolne podręczniki historii Drugiej Rzeczypospolitej wydzielono dwa okresy: lata 1918-1931 i 1932-1939, a w nich po trzy podrozdziały. W pierwszym omówiono reformy programowe, ideały i cele wychowawcze. W drugim obraz piastowskich władców w programach dla szkół powszechnych i średnich. W trzecim scharakteryzowano wykorzystywane podręczniki historii. W rozdziałach III VIII zaprezentowano dydaktyczne „portrety” Mieszka I, Bolesława Chrobrego, Bolesława Śmiałego, Bolesława Krzywoustego, Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego z lat 1918-1939. Przeprowadzona analiza i wnioski końcowe poszerzają dotychczasowy stan badań nad dziejami szkolnej edukacji historycznej w Drugiej Rzeczypospolitej.