Przeglądanie według Temat "Armia Krajowa"

Aktualnie wyświetlane 1 - 7 z 7

Akowskie i poakowskie formacje dywersyjne na terenie podrzeszowskich gmin - placówek „Świerk” i „Grab” (1944-1947)
(Uniwersytet Rzeszowski, 2018-02-15) Forystek, Józef
Dysertacja dotyczy głównie losów żołnierzy bojówek dywersyjnych AK i innych osób działających poza strukturami Państwa Podziemnego, którzy przeprowadzali akcje dywersyjne i ekspropriacyjne, a także wykonywali wyroki śmierci orzekane przez konspiracyjne sądy specjalne w latach 1944-1947 na terenie gminy Świlcza i Głogów Młp. Stanowi efekt badań przeprowadzonych przez autora obejmujących analizę różnorodnych źródeł pozyskanych z IPN, w tym zeznań uczestników i bezpośrednich świadków tamtych wydarzeń, jak i nieznanych dotąd wspomnień oraz publikacji naukowych. W dysertacji opisano ponad 44 zabójstwa dokonane na okolicznych mieszkańcach (w tym hipotezy dotyczące niewyjaśnionej śmierci pchor. Józefa Koryla, zastępcy dowódcy Placówki AK Świlcza-Trzciana) oraz przedstawiono ponad sto akcji rekwizycyjnych, w ramach których stosowano przemoc fizyczną, w tym pobicia. W dysertacji starano się jak najwierniej przedstawić relacje osób, które opisywały te zdarzenia w zeznaniach lub opublikowanych po wojnie wspomnieniach, weryfikując tam gdzie to tylko było możliwe podawane przez nie informacje z innymi dostępnymi źródłami. Unikano wszelkich ocen osób uczestniczących w tych zdarzeniach, albowiem ze względu na upływ czasu, brak niebudzących wątpliwości dowodów, a także niemożność bezpośredniego wysłuchania wersji uczestników, jest to już zadanie praktycznie niewykonalne. Przedstawiono też dalsze losy członków działających na tym terenie formacji zbrojnych, w tym akcję amnestyjną oraz represje sądowe, które ich dotknęły, jak również rozbieżne aktualne orzecznictwo w sprawach rehabilitacyjnych.
Konspiracyjna działalność Ireny Wirszyłło (1903–1944) – strażniczki więziennej z Pawiaka i Aresztu Centralnego w Warszawie
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Kułan, Bartosz
Losy pracowników przedwojennej Straży Więziennej niezbyt często stają się tematem szerszych opracowań. Można to zaobserwować zarówno w odniesieniu do lat 1918–1939, jak i 1939–1945. Lepiej opracowany jest okres okupacyjny, gorzej natomiast czasy przedwojenne. Prezentowany artykuł opisuje losy Ireny Wirszyłło, strażniczki więziennej pracującej na Pawiaku i w areszcie przy ul. Daniłowiczowskiej w Warszawie. Swoją karierę w więziennictwie Irena Wirszyłło rozpoczęła w 1925 r., jednak z tego okresu jej życia nie zachowało się zbyt wiele interesujących materiałów. Więcej informacji posiadamy z czasów okupacji. Z pewnością był to okres szczególnie trudny w życiu Ireny Wirszyłło, ale też najlepiej ukazujący bohaterskość jej postawy. Od początku okupacji Irena Wirszyłło zaangażowała się w działalność konspiracyjną, początkowo w Związku Walki Zbrojnej, a później w Armii Krajowej. W ramach swoich obowiązków niosła pomoc uwięzionym oraz ułatwiała wywiadowi Armii Krajowej pozyskanie informacji na temat funkcjonowania więzienia na Pawiaku w czasie okupacji. Dodatkowo Irena Wirszyłło werbowała funkcjonariuszki Straży Więziennej do pracy konspiracyjnej. Jednym z istotniejszych działań podjętych przez Irenę Wirszyłło i pracowników więziennych z Pawiaka była próba uwolnienia Stefana Starzyńskiego. Ostatecznie akcja ta nie powiodła się w wyniku odmowy ucieczki przez prezydenta Warszawy. Działalność konspiracyjna Ireny Wirszyłło zakończyła się dla niej tragicznie. Najpierw trafiła na Pawiak, a później do obozu w Auschwitz, gdzie zmarła. Nie mniej tragiczne są losy najbliższych Ireny Wirszyłło, jej mąż został zamordowany w Katyniu, jej dwóch braci również nie przeżyło sowieckiej niewoli.
Okręg Rzeszowski Narodowej Organizacji Wojskowej/Narodowego Zjednoczenia Wojskowego w latach 1944-1947
(2015-05-29) Surdej, Mirosław
Narodowe Zjednoczenie Wojskowe na Rzeszowszczyźnie czerpało głównie z dorobku organizacyjnego Narodowej Organizacji Wojskowej. Jeszcze w drugiej połowie 1944 r. dowódca Narodowej Organizacji Wojskowej w regionie – Kazimierz Mirecki „Żmuda” podjął decyzję, aby wyodrębnić struktury Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW) z Armii Krajowej oraz rozpocząć samodzielną działalność. Udało mu się stworzyć struktury podziemnej organizacji, która od lutego 1945 roku stał się częścią Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW). W 1945 r. na Rzeszowszczyźnie działały jednostki partyzanckie NZW, podporządkowane komendzie oddziałów leśnych pod dowództwem Franciszka Przysiężniaka „Marek”. Po maju 1945 roku nowym dowódcą Okręgu Rzeszów NZW został Józef Sałabun „Grom”, który zmienił taktykę. W lecie 1945 większość jednostek NZW została rozwiązana. Tylko kilka z nich kontynuowała działalność. Jesienią 1945 Okręg był w kryzysie. W styczniu 1946 r. kolejny dowódca Okręgu rzeszowskiego NZW – Piotr Woźniak „Wir” rozpoczął reorganizację struktur. Stworzył PAS, specjalny pion powołany w celu prowadzenia sabotażu i dywersji. Reorganizacja objęła wywiad i kontrwywiad, który od 1946 r. funkcjonował sprawnie. Działalność NZW, tak w skali kraju, jak i na Rzeszowszczyźnie, została w praktyce przerwana w 1947 r., głównie w wyniku ogłoszonej wówczas przez komunistów amnestii.
Polemics on the survival strategies applied by Jews on the Aryan side of Dębica county
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-03) Rączy, Elżbieta; Surdej, Mirosław; Szopa, Piotr
For years historians have discussed the attitude of Poles towards Jews during the Holocaust. Tomasz Frydel’s article on the survival strategies applied by Jews during the German occupation in Dębica county is one of the contributions to this discussion. The authors of the present article wanted to draw the reader’s attention to Frydel’s somewhat simplified approach toward the issue of Polish -Jewish rela-tionships. The first part of this article is a critical analysis of accounts and testimonies given by persons who survived the Holocaust around the current Subcarpathian Province. This part also illustrates the reality of Polish residents of Dębica county during the German occupation, which was one of the main causes for their attitude towards ghetto runaways. The second part describes the attitude of the Home Army towards Jews hiding on the Aryan side in Dębica county during the German occupation. It analyses Frydel’s findings concerning the numbers of murdered Jews and circumstances of their death.
„To jest możliwe tylko w waszej cholernej Warszawie!” O sposobie prezentacji Polski i Polaków w Miłej 18 Leona Urisa
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Mazurczak, Filip
Wydana w 1961 roku powieść Leona Urisa pt. Miła 18 jest jednym z najbardziej wpływowych dzieł kultury podejmujących tematykę powstania w warszawskim getcie. Pozycja ta w niezwykle niekorzystny sposób przedstawia Polaków jako niemalże genetycznych antysemitów. Autor w szczególności negatywnie obrazuje Armię Krajową oraz Kościół katolicki. Nie zaprzeczając, że w XX-wiecznej Polsce antysemityzm był rozpowszechniony, powieść Urisa często przedstawia zryw w getcie oraz szerzej, historię Polski, w sposób sprzeczny z prawdą historyczną. Mając na uwadze syjonistyczną wymowę Miłej 18 oraz innych dzieł autora, można zaryzykować tezę, że jego przeinaczenie dziejów kraju jego przodków było celowe, mające służyć budowaniu narracji proizraelskiej. Ponadto w powieści Urisa ewidentna jest obecność kliszy zwanej przez Danushę Goskę „Biegańskim”.
Tymczasowy Zarząd Państwowy jako ośrodek legalizacji pobytu żołnierzy konspiracji niepodległościowej z Podokręgu AK Rzeszów na terenie Górnego Śląska
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022) Forystek, Józef
Artykuł jest próbą pokazania, w jaki sposób i przy udziale jakich osób realizowana była w 1945 r. akcja przerzutowa na tereny Górnego Śląska. Głównym jej organizatorem był Łukasz Ciepliński, a osobami odpowiedzialnymi za jej sprawny przebieg na terenie Rzeszowa Adam Lazarowicz, w Katowicach zaś Józef Rzepka. Legalizacja pobytu uciekających przed NKWD i UB akowców nie byłaby możliwa bez udziału dwóch absolwentów Wydziału Prawa UJK we Lwowie i zarazem oficerów rzeszowskiego wywiadu AK Józefa Kokoszki i Władysława Pałki, którzy jako szefowie Wojewódzkiego Oddziału Tymczasowego Zarządu Państwowego (TZP) w Katowicach potrafili znaleźć w podległych im ekspozyturach terenowych zatrudnienie właściwie dla wszystkich potrzebujących, co najmniej kilkudziesięciu osób. Celem artykułu jest przedstawienie TZP jako ośrodka legalizującego pobyt akowców, a także działalności niepodległościowej przerzuconych na Śląsk konspiratorów.
W sukurs pamięci. Kilka uwag o diariuszu i pamiętnikach Mieczysława Marcinkowskiego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Setlak, Wiesław
Mieczysław Marcinkowski’s diary entitled "Wbrew losowi. Z partyzantki i tułaczki 1939–1945" was created in two periods of the author’s life and two geographical and cultural areas (Subcarpathia during wartime in Poland and California in the 1990s). Developed by a group of Rzeszów scientists, the diary of a Home Army fighter in Subcarpathia, later a refugee, now living in Pasadena, USA, is a record of events, experiences and reflections from wartime occupation and postwar exile. It is a convincing record of facts, which makes it a valuable source text for historians. It is also a work of some literary quality, written in spontaneous and sincere language that triggers empathy in the reader, and it is fairly original at the composition level.