UR Journal of Humanities and Social Sciences nr 4(13)/2019

URI dla tej Kolekcjihttp://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/5470

Przeglądaj

Przeglądanie UR Journal of Humanities and Social Sciences nr 4(13)/2019 według Data dodania

Przejdź do punktu w indeksie:
Aktualnie wyświetlane 1 - 12 z 12
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
    Struktura społeczna i pochodzenie terytorialne uczniów Realschule w Sulechowie w latach 1787–1873 w świetle drugiej części księgi „Sprawy szkolne” z Archiwum Państwowego w Zielonej Górze
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Konopnicka, Małgorzata
    Celem artykułu jest przedstawienie wyników analizy źródła historycznego dotyczących struktury społecznej i pochodzenia terytorialnego uczniów Realschule w Sulechowie na przestrzeni 86 lat. W 1719 r. w leżącym na pograniczu śląsko-brandenburskim miasteczku powstał sierociniec, który wkrótce przekształcono w instytucję wychowawczo-edukacyjną oferującą kształcenie na wielu poziomach. Program tamtejszej szkoły nawiązywał do wypracowanych przez pietystów z Halle wzorców, stanowiących novum w dotychczasowych rozwiązaniach edukacyjnych. Sulechowska placówka funkcjonowała do 1945 r. Dzięki wydaniu spisu uczniów tejże szkoły z lat 1787–1873 można z pomocą metod kwantytatywnych ocenić zakres oddziaływania tego małego ośrodka, atrakcyjność proponowanego przez sulechowskich pietystów programu nauczania oraz ich znaczenie dla rozwoju edukacji nie tylko na forum lokalnym. Przeprowadzona analiza pozwoliła na stwierdzenie zmian w zasięgu oddziaływania terytorialnego szkoły, wyraźnie określiła profil społeczny uczniów i ich rodzin oraz pokazała zachodzący w mikroskali proces uprzemysławiania i zmiany struktury zawodowej wśród społeczności małego miasta.
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
    W trosce o polską wieś. Księżna Izabela Czartoryska i jej dydaktyczna opowieść o mieszkankach Dobromila. Z dziejów Macierzy Polskiej we Lwowie na przełomie XIX i XX wieku
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Hoszowska, Mariola
    Artykuł traktuje o edukacji historycznej dla ludu na przełomie XIX i XX w. Punktem wyjścia są pierwsze całościowe dzieje Polski dla chłopów autorstwa Izabeli z Flemmingów Czartoryskiej. Jej „Pielgrzym w Dobromilu” powstał z myślą o spopularyzowaniu historii ojczystej oraz zaszczepieniu pojęcia ojczyzny w świadomości chłopów. Dużo miejsca poświęcono w nim kobietom: władczyniom, szlachciankom oraz chłopkom. Księżna starała się o ukształtowanie pożądanego społecznie wzorca włościanki: kobiety pobożnej, dobrej, schludnej i pracowitej, spełnionej w roli żony, matki i gospodyni. Krytykowała kobiece pijaństwo, prostytucję, lenistwo, guślarstwo, kłótliwość i inne przywary. Narracja oparta była na balansowaniu między wyidealizowanym obrazem wiejskich stosunków oraz piętnowaniem tego, co w gromadach naganne i wymagające zmiany. Autorka artykułu stara się odpowiedzieć na pytania: 1) Dlaczego po ponad sześciu dekadach od wydania „Pielgrzyma w Dobromilu” dziełko nadal uznawano za przydatne w edukacji warstw plebejskich zaboru austriackiego oraz 2) W jaki sposób lwowska fundacja starała się podtrzymać zainteresowanie autorką i jej aktywnością twórczą adresowaną do „niższych” warstw społecznych. Dochodzi do wniosku, że było to spowodowane zarówno deficytem nowych i dobrych opracowań przeznaczonych dla warstw plebejskich, jak i przyjętą przez Macierz Polską strategią wydawniczą obejmującą włączanie w obręb narodu polskiego przez zapoznawanie z klasyką narodowej historiografii i literatury. Przed wybuchem I wojny światowej zaznaczył się w niej także trend polegający na przybliżaniu czytelnikom MP określonych środowisk umysłowych, co pozostawało w związku z akcentowaniem roli inteligencji w porozbiorowych dziejach narodu. Opracowanie Władysława Jankowskiego o Puławach nie tylko prezentowało klimat i dokonania środowiska związanego z dworem Czartoryskich, ale i służyło promowaniu ideologii solidaryzmu narodowego i społecznego.
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
    Sprawa bombardowania KL Auschwitz w świetle wybranych opracowań
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Cuber-Strutyńska, Ewa
    Pośród wielu zagadnień dotyczących złożonej historii KL Auschwitz stale powraca pytanie, dlaczego rządy Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii odrzuciły apele żydowskich organizacji z całego świata oraz polskiego rządu w Londynie o zbombardowanie komór gazowych, krematoriów oraz szlaków kolejowych wiodących do obozu koncentracyjnego. Kwestie te zyskały wymiar nie tylko historyczny, ale również moralny, symbolizujący reakcję aliantów na tragiczną sytuację Żydów podczas II wojny światowej. Dyskusja nad możliwością i efektywnością przeprowadzenia takiego nalotu toczy się przede wszystkim w środowisku angielskich i amerykańskich badaczy. Za sprawą dwóch z nich – Martina Gilberta i Davida S. Wymana kwestia dotycząca bombardowania KL Auschwitz przestała być traktowana jako zagadnienie z kręgu historii alternatywnej i na stałe zagościła w historiografii dotyczącej Holokaustu. W artykule scharakteryzowano wybrane publikacje i konkluzje czołowych znawców tematu (w tym Martina Gilberta, Davida S. Wymana) i zestawiono je z opiniami i argumentacją innych publicystów. Ich badania koncentrowały się przede wszystkim na określeniu zakresu wiedzy aliantów na temat eksterminacyjnej polityki nazistów, możliwości technicznych przeprowadzenia operacji bombardowania śmiercionośnych instalacji KL Auschwitz, efektywności oraz potencjalnych skutków takiego nalotu. Zaprezentowana w artykule kompilacja wyników badań historyków i publicystów izraelskich i anglosaskich pokazała, że sprawa zbombardowania KL Auschwitz budzi nadal wiele emocji i sporów, rzadko prowadząc do konsensusu.
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
    Nabór pracowników do państwowych gospodarstw rolnych w województwie zielonogórskim w latach 1950–1956
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Halczak, Bohdan
    W niniejszym artykule ukazany został nabór pracowników do państwowych gospodarstw rolnych (PGR) w województwie zielonogórskim prowadzony przez władze komunistyczne w latach 1950–1956. Województwo zielonogórskie zostało utworzone w 1950 r. w zachodniej części kraju. Do roku 1945 tereny te należały do Niemiec. Po II wojnie światowej region został przyłączony do państwa polskiego. Ludność niemiecką wysiedlono, a region zasiedlili polscy osadnicy. Dużą część terenów rolniczych województwa zielonogórskiego zajmowały PGR-y, utworzone w miejsce dawnych niemieckich majątków ziemskich. Po II wojnie światowej majątki te przeszły na własność państwa. PGR-y potrzebowały dużej liczby pracowników, lecz chętnych do zatrudnienia było niewielu. Praca w PGR-ach była ciężka i nisko płatna. Nie zapewniano także zatrudnianym mieszkań. Władze komunistyczne zwabiały do PGR-ów fałszywymi obietnicami młodych ludzi z całego kraju. Akcję tę nazywano „zaciągiem pionierskim”. Po przybyciu na miejsce zwerbowani przekonywali się, że zostali oszukani. Wynagrodzenie, które otrzymywali, nie wystarczało nawet na wyżywienie. Mieszkali często w urągających człowiekowi warunkach. Byli brutalnie wyzyskiwani. Władze komunistyczne wiedziały, że pracownicy PGR-ów znajdują się w trudnej sytuacji. Nie uczyniły jednak niczego, aby tym ludziom pomóc. W 1956 r. akcja „zaciągu pionierskiego” została zakończona.
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
    Między nauką a szacunkiem dla zmarłych. Konflikt o szczątki Saamów w Szwecji
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Bonusiak, Grzegorz
    Od przełomu wieków coraz głośniejszym echem wybrzmiewają wysuwane przez Saamów żądania dotyczące zwrotu zagrabionych dóbr kulturowych przechowywanych w muzeach i placówkach naukowych Szwecji. Ważną ich częścią są szczątki Saamów zbierane przez dekady przez archeologów i antropologów fizycznych. Artykuł przedstawia konflikt, jaki rozgorzał pomiędzy naukowcami a przedstawicielami rdzennej społeczności, skupiając się na jego podłożu, przebiegu oraz argumentach wysuwanych przez obie strony. Wskazuje i podkreśla wiele istotnych aspektów omawianego sporu. Po pierwsze wzmiankuje, że zbiory powstawały z pogwałceniem praw i opinii rdzennej społeczności, na skutek niszczenia miejsc pochówków oraz w wyniku działania naukowców podejmujących badania bez uwzględnienia woli Saamów. Po drugie podnosi, że znacząca część szczątków zebrana została przez antropologów fizycznych i posłużyła do budowania teorii rasowych, w tym do wskazywania na podrzędność Saamów jako przynależnych do rasy żółtej. Po trzecie podkreśla, że żądania rdzennych społeczności pobudzane były przez proces ich emancypacji i postrzegane jako jego część. Po czwarte sygnalizuje, że na przebiegu konfliktów zaważył brak systemowego (ustawowego) uregulowania sposobów i miejsc przechowywania szczątków oraz mechanizmów ich zwrotu i ponownego pochówku. Doprowadziło to do sytuacji, w której każdy zbiór szczątków od nowa uruchamia te same konflikty i prowokuje do wymiany wciąż tych samych argumentów.
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
    Muzeum jako instytucja odpowiedzialna społecznie. Rola muzeum w debacie na temat zmian klimatycznych
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Nieroba, Elżbieta
    W artykule analizuję możliwości zaangażowania muzeum w problem zmian klimatycznych. Zagadnienie to jest na tyle istotną kwestią w dzisiejszym dyskursie społecznym, że pomimo jego trudnych konotacji politycznych nie może być pomijane przez muzea, szczególnie jeśli rozpatrujemy je jako instytucje sfery publicznej. Zmiana klimatu to jedno z największych wyzwań, z jakim musimy się zmierzyć w XXI w. Następstwa zmian klimatycznych są długotrwałe, wielowymiarowe i mają charakter globalny – będą miały również bezpośredni wpływ na przyszłą działalność muzeum. Muzeum – jako instytucja publiczna – nieustannie dostosowuje swoją ofertę do zmieniających się okoliczności społecznych. Zaangażowanie muzeum w problem kryzysu klimatycznego nie jest oczywiste dla wszystkich, tymczasem muzeum jako instytucja, która cieszy się wysokim poziomem zaufania społecznego, zaczyna odgrywać coraz ważniejszą rolę w debacie na temat globalnego ocieplenia. Muzeum może stanowić platformę dialogu na temat zmian klimatu, ponieważ jest przyjazną przestrzenią otwartą na zróżnicowane formy dyskursu. Zadania muzeów w sferze globalnego ocieplenia nie mogą się ograniczać jedynie do informowania o problemie i dzielenia się z publicznością muzealną efektami pracy ekspertów, ich rolą jest również wyposażanie odbiorców w wiedzę, która umożliwi im świadome uczestnictwo w działaniach na rzecz ochrony klimatu.
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
    Wyczytane z rozkładu jazdy. Transgraniczne połączenia kolejowe Polski – portret ilościowy i wstępne tropy interpretacyjne
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Dębicki, Marcin
    Artykuł podejmuje tematykę prawie nieobecną w rodzimych naukach społecznych, w szczególności w socjologii – kolejowych pasażerskich połączeń transgranicznych. Analizie poddano połączenia pomiędzy Polską a jej siedmioma sąsiadami, koncentrując się na liczbie kursów, ich kategorii i dostępności dla podróżnych, a więc na czynnikach, które – gdy chodzi o „rzeczywistość kolejową” – mają największy wpływ na społeczny rozwój pogranicza. Badanie przeprowadzono na podstawie kolejowych rozkładów jazdy pociągów obowiązujących w połowie 2019 r., traktowanych jako rodzaj dokumentu urzędowego. Sięgając do szerszych uwarunkowań społeczno-politycznych, a także do doświadczeń własnych autora, w tekście zaproponowano również pewne kierunki interpretacyjne dla obrazu wyłaniającego się z analizy. Prezentowane rozważania przynależą do obszaru zainteresowań socjologii pogranicza jako subdyscypliny socjologii zorientowanej m.in. na zjawiska społeczne zachodzące w przestrzeniach przy granicach państw.
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
    Anthony D. Smith’s idea of the nation. Controversy around definitions
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Wódka, Marek
    This paper focuses on the category of the nation introduced by Anthony David Smith. The author attempts to answer the following questions: what does actually constitute a nation, what is the origin of a nation, and how does a nation exist. The main point of this paper is the evolution of the Smith’s definition of the nation, which has already been debated. The analysis presented here aims to show that the changes introduced by Smith to the definition of the nation actually helped clarify this definition, while the basic definition of the nation remained a consistent and interesting concept for different theories of the nation, and in particular those coming from political sciences. In addition, this paper presents some major ideas of that British scientist and the main research schools studying the subject. This paper mainly focuses on the analysis of the changes introduced by Montserrat Guibernau, a sociologist from the University of Cambridge, and attempts to explain motivations which drove Smith to introduce changes to his definition. So far, none of the scientists exploring the British scientific thought has attempted to show how Smith’s idea of the nation could be useful for Christian social teaching. Therefore, this paper includes some recommendations, which may be helpful for researchers interested in the field of the theory of nation. The ethnosymbolic concept of the nation, as defined by Smith, seems to correspond also with the concept of the nation that is characteristic of the Polish school of humanism. But while it is briefly mentioned in this paper, this problem is not explored in depth, as a possible subject of future research.
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
    Sprawozdanie z konferencji „Procesy modernizacyjne w Drugiej Rzeczypospolitej”, Stalowa Wola, 5–6 grudnia 2019 r.
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Pasterski, Bartosz