Przeglądanie według Autor "Chyra-Rolicz, Zofia"

Aktualnie wyświetlane 1 - 4 z 4

Nowoczesny plan rozwoju gospodarczo-społecznego II Rzeczypospolitej – Centralny Okręg Przemysłowy (COP)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Chyra-Rolicz, Zofia
Celem artykułu jest przypomnienie nowatorskiego w okresie międzywojennym planu utworzenia Centralnego Okręgu Przemysłowego, służącego aktywizacji gospodarczej i społecznej słabo rozwiniętych rolniczych terenów Polski południowo-wschodniej. Rozwój gospodarczy tych terenów połączony został z urbanizacją i tworzeniem przemysłu obronnego, powstawaniem wielu nowych przedsiębiorstw i spółdzielni, dających ludności pracę i szansę awansu cywilizacyjnego. Stanowił dobry przykład realizacji gospodarki planowej, służącej wzmocnieniu państwa, łagodzeniu skutków biedy i konfliktów społecznych, umożliwiającego urzeczywistnienie aspiracji obywateli. Realizacja tego planu umożliwiła współpracę wielu różnych partnerów: administracji państwowej, samorządowej, przedsiębiorstw państwowych i prywatnych oraz spółdzielni różnych typów (spożywców, rolniczo-handlowych, mieszkaniowych, banków) i inicjatywy prywatnej. Przedstawiony tu został mniej dotąd znany wkład spółdzielczości w realizację tego planu. Podano wiele przykładów inwestycji spółdzielczych: tworzenia zakładów przetwórczych i zakładania nowych spółdzielni w środowisku małomiasteczkowym i wiejskim. W artykule zastosowano metodę analityczno-historyczną, kwerendy źródłowe i dostępne opracowania. Budowa COP to udany przykład interwencjonizmu państwowego w okresie wychodzenia z wielkiego kryzysu gospodarczego. Jego realizację przerwała II wojna światowa, a okupanci hitlerowscy wykorzystywali powstającą bazę przemysłową dla swoich celów wojennych. Rozbudowywana sieć spółdzielni służyła potrzebom polskiego społeczeństwa i była oparciem dla ruchu oporu. Do inwestycji COP nawiązywano w Polsce Ludowej i kontynuowano je w socjalistycznej gospodarce planowej, chociaż w nowym kształcie powojennej Polski, bez Kresów Wschodnich wcielonych do ZSRR. Prekursorski charakter tej koncepcji otwierał szerokie pole dla gospodarki społecznej (dziś nazywanej społeczną gospodarką rynkową), działającej dla zaspokojenia różnorodnych potrzeb swego środowiska, co jest współcześnie wskazywane jako jej cele.
Polska spółdzielczość wobec problemów globalizacji (Tezy do dyskusji)
(MITEL, 2006-12) Chyra-Rolicz, Zofia
W artykule opisano 18 tez ukazujących uwarunkowania przechodzenia polskich spółdzielni z gospodarki centralnie sterowanej do wolnorynkowej rywalizacji w wymiarze globalnym. Polskie spółdzielnie weszły w okres transformacji gospodarczej w gospodarkę wolnorynkową osłabione, w stanie dezorganizacji, bez fachowej pomocy organizacji spółdzielczych drugiego stopnia, centralnych i regionalnych związków spółdzielczych oraz przy dużym ubytku majątku, bardzo szybko sprywatyzowane i spontanicznie. Porównanie z nowymi, lepiej zorganizowanymi prywatnymi przedsiębiorstwami było bardzo trudne i prowadziło do wielu porażek. Rola nowych organizacji spółdzielczych, takich jak izby gospodarcze, stowarzyszenia i fundacje, była bardzo ważna w tym dostosowaniu się do nowej trudnej sytuacji biznesowej. Spółdzielnie próbowały unowocześniać swoje sklepy i przedsiębiorstwa bez wielkich kapitałów, wykorzystując do tego nadwyżki. Spółdzielnie odpowiedziały na nowe wyzwania, uzyskując nowe wzorce działalności biznesowej. Spółdzielnie konsumenckie z pomocą szwedzkich kooperantów stworzyły ogólnopolską sieć specjalistycznych sklepów „Lux” i dyskontów. Samopomocowe spółdzielnie chłopskie zorganizowały podobną sieć na wsi. Negatywne tendencje zostały zatrzymane w połowie lat 90. i od tego czasu obserwujemy powolny proces koncentracji, łączenia osłabionych jednostek, zwłaszcza w sieci mleczarskiej i bankowej sieci spółdzielczej. Polskie spółdzielnie walczą o miejsce na rynku w rywalizacji z międzynarodowymi sieciami i przedsiębiorstwami, niekiedy z sukcesami w skali lokalnej lub krajowej. Zresztą przepaść między spółdzielniami w krajach wysoko rozwiniętych, działających w skali globalnej, łączących wspólne wysiłki na rzecz efektywności, a polskimi, jest wciąż bardzo duża.
Rola lidera społecznego w tworzeniu lepszej jakości życia
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Chyra-Rolicz, Zofia
W artykule przedstawiono rolę liderów społecznych w tworzeniu lepszej jakości życia w wymiarze zbiorowym, przez pionierów spółdzielczości i działaczy rozwijających różne jej formy w następnych pokoleniach. Przedstawiono dawne dokonania liderów społecznych – polskich działaczy spółdzielczych z XIX i XX w. z różnych stron kraju: Wielkopolski, Pomorza i Śląska, Galicji, Królestwa, którzy dążyli do poprawy stanu majątkowego warstw biedniejszych (rolników, rzemieślników, kupców) poprzez organizowanie ich do wspólnej działalności gospodarczej. Przypomniano także spółdzielców działających w międzywojniu, podczas okupacji hitlerowskiej i w Polsce powojennej oraz w okresie transformacji ustrojowej. Dokonania spółdzielców przedstawiono w ujęciu historycznym ich uwarunkowań społecznych i środowiskowych, dróg życiowych do spółdzielczości, przebiegu karier, cechy osobowości i osiągnięcia. Podjęto próbę scharakteryzowania cech polskiego działacza spółdzielczego dawniej i współcześnie oraz próbę sformułowania wskazówek dla współczesnych animatorów różnych form spółdzielczości w środowiskach lokalnych. Podstawę źródłową stanowią opracowania biograficzne i historyczne oraz współczesna publicystyka. Zastosowano metodę analizy historycznej. W okresie transformacji ustrojowo-gospodarczej zlikwidowane zostało szkolnictwo spółdzielcze rozbudowane zarówno w miastach i środowisku małomiasteczkowym, które systematycznie przygotowywało kadry przyszłych spółdzielców. Nie zapełniły tej luki krótkotrwałe szkolenia, licznie organizowane przez związki rewizyjne spółdzielni różnych typów. Współczesne kształcenie menedżerów gospodarczych ukierunkowane jest na osiąganie maksymalizacji zysku w korporacjach, pomijając stronę społecznej odpowiedzialności organizacji biznesowych i współudział w zaspokajaniu potrzeb społecznych, kulturalnych i rekreacyjnych lokalnych środowisk. Doświadczenia liderów spółdzielczych mogą okazać się pomocne w formowaniu grona liderów ekonomii społecznej, nadziei na odrodzenie ruchu spółdzielczego.
Rozważania o istocie własności i właścicielach spółdzielni w procesie transformacji polskiej spółdzielczości
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Chyra-Rolicz, Zofia
Doświadczenia transformacji polskiej spółdzielczości koncentrowały się wokół odbudowy organizacyjnej, powrotu do zasad i wartości spółdzielczych, przygotowaniu nowego prawa spółdzielczego, waloryzacji udziałów członkowskich, przywracających podmiotowość spółdzielcom. Inspiracji poszukiwano w demokratycznych rozwiązaniach prawnych II Rzeczypospolitej. Istotną rolę w tych przeobrażeniach odegrało uznanie własności spółdzielczej za własność prywatną członków spółdzielni, co ograniczyło prywatyzację majątku spółdzielczego, lecz nie doprowadziło do odtworzenia strat spółdzielczości poniesionych w wyniku doktrynalnej prywatyzacji. Akcesja do UE umożliwiła korzystanie z pomocowych programów i adaptacji nowych wzorów spółdzielczej współpracy.