Jak uniknąć skazania w rzymskim procesie karnym? – kilka porad praktycznych

Tekst opiera się na analizie tekstów źródłowych i literatury przedmiotu związanych z pytaniem, w jaki sposób w republikańskim Rzymie przestępca usiłował uniknąć kary przewidzianej za popełniony przez niego czyn. Artykuł dotyczy przede wszystkim tzw. praktyki squalor. Jej celem było przekonanie trybunału karnego o niewinności oskarżonego. Zgodnie z tradycją oskarżony pojawiał się na procesie w ciemnych, niejednokrotnie obdartych szatach, nieuczesany, nieogolony, jakby w żałobie. Miało to świadczyć o tym, że oskarżenie było niesłuszne i krzywdzące. Praktyka ta pokazana jest na przykładzie trzech procesów: Publiusza Korneliusza Scypiona, Rutiliusa Rufusa i Tytusa Anniusza Milona. Przebieg tych procesów różniło wiele: zarówno treść oskarżenia, wina oskarżonego, jego chęć postępowania w zgodzie z przyjętą tradycją, nastawienie doń społeczeństwa rzymskiego, jak i skutki niezastosowania squalor. W każdym z tych przypadków jednak oskarżony rezygnował z przywdziania szat żałobnych na czas procesu, co miało być demonstracją jego stosunku do postawionych mu zarzutów.

The text is based on an analysis of source texts and literature on the subject related to the question of how in republican Rome a perpetrator tried to avoid the punishment prescribed for his deed. The article deals mainly with the so-called squalor practice. Its purpose was to convince the criminal court that the accused was innocent. According to tradition, the accused appeared at the trial in dark, often tattered robes, unkempt, unshaven, as if in mourning. This was to prove that the accusation was unfair and harmful. This practice is illustrated by the example of three trials: that of Publius Cornelius Scipio, Rutilius Rufus and Titus Annius Milo. The course of these trials differed a lot: the content of the accusation, the defendant’s guilt, his willingness to act in accordance with the accepted tradition, the attitude of Roman society towards it, and the consequences of not using squalor. In each of these cases, however, the accused resigned from wearing mourning robes during the trial, which was supposed to demonstrate his attitude to the charges against him.