Problem suwerenności Polski w okresie przemian Polskiego Października i kampanii przed wyborami do Sejmu PRL w 1957 roku

Celem artykułu jest wskazanie wpływu przemian polskiego października na dyskusje i spory wokół suwerenności PRL. Wyniesiona do władzy na fali politycznej odwilży ekipa na czele z Władysławem Gomułką zdawała sobie sprawę z konsekwencji przynależności Polski do radzieckiego imperium. Dla nowego przywódcy PRL zwiększenie suwerenności kraju było tożsame z poszerzeniem autonomii polskich komunistów w ramach tzw. wspólnoty socjalistycznej, zgodnie z jej uwarunkowaniami ideologicznymi, a także bez szkody dla dominującej pozycji Kremla. W takim duchu należało rozumieć polityczne posunięcia Gomułki dotyczące sprawy Węgier oraz negocjacje, jakie strona polska prowadziła ze Związkiem Radzieckim na temat problemów gospodarczych, kwestii stacjonowania wojsk radzieckich w Polsce oraz repatriacji Polaków z ZSRR. W wyniku tych rozmów uregulowano na bardziej sformalizowanych i prawnych zasadach stosunki ze wschodnim sąsiadem, co w oczach znacznej części społeczeństwa stanowiło zwiększenie marginesu niezależności PRL od Kremla. Zdawano sobie powszechnie sprawę, że w ówczesnych warunkach nie można było uzyskać więcej. Mimo to kwestia suwerenności PRL była obecna podczas kampanii przed wyborami do Sejmu w styczniu 1957 r. Wielu kandydatów na posłów, w tym członków partii, podnosiło podczas spotkań z wyborcami problem uzależnienia Polski od wschodniego sąsiada, a także poruszało temat rewizji granic wschodnich oraz niekorzystnej dla PRL wymiany handlowej z ZSRR. Nastroje antyradzieckie, co szczególnie niepokoiło władze, dawały o sobie znać również w wojsku.

The aim of the article is to indicate the impact of the political thaw in the Polish October on discussions and dispute over the sovereignty of the PRL. Raised to power on a wave of political thaw, the team headed by Władysław Gomułka was aware of the consequences of Poland’s belonging to the Soviet empire. For the new leader of the PRL, increasing the sovereignty of the country was the same as the autonomy of Polish communists within the so-called socialist community, in accordance with its ideological conditions, as well as without undermining the Kremlin’s dominant position. It was in such a spirit that one should understand Gomułka’s political actions regarding the Hungarian issue and the negotiations that the Polish side had with the Soviet Union on economic problems, the issue of stationing Soviet troops in Poland, and the repatriation of Poles from the USSR. As a result of these talks, relations with the eastern neighbor were regulated in more formalized and legal terms, which in the eyes of a significant part of society was an increase of the independence of the PRL from the Kremlin. They were generally aware that under the current conditions, no more could have been obtained. Nevertheless, the issue of the sovereignty of the PRL was present during the campaigns before the elections to Parliament in January 1957. Many candidates for deputies, including party members, raised during the meetings with voters the issue of Poland’s dependence on the eastern neighbor, and also raised the subject of the revision of eastern borders and the trade with the USSR, at that time unfavorable for PRL. Anti-Soviet moods, which were particularly worrying for the authorities, also made themselves known in the army.