Nieistniejący kościół Franciszkanów w Jaśle i jego twórca Michał Łużecki. Przyczynek do biografii

Abstract

Neogotycki kościół Franciszkanów w Jaśle wzniesiony został w latach 1903–1904 według projektu lwowskiego architekta Michała Łużeckiego, który jest też projektantem kilku neogotyckich elementów wyposażenia wnętrza tejże świątyni. Jest to jedyny obiekt sakralny poza Lwowem zrealizowany według projektu wspomnianego twórcy. Kościół ten, zniszczony niemal doszczętnie u schyłku II wojny światowej, reprezentował typ skromnej świątyni neogotyckiej, składającej się zasadniczo z wieży, korpusu nawowego i zamkniętego trójbocznie prezbiterium, pozbawionej transeptu. Kościoły tego typu popularne były w owym czasie na ziemiach niemieckich, a i w Polsce nie brak podobnych przykładów. W świetle przeprowadzonych badań Michał Łużecki był typowym architektem epoki przełomu historyzmu i modernizmu. Wiedza i pomysłowość pozwalały mu na zgrabne poruszanie się wśród form neostylowych, stąd w jego dorobku znajdziemy koncepcje, w których pojawiają się zarówno inspiracje średniowieczem (neogotycki kościół w Jaśle), jak i architekturą nowożytną (neobarokowa fontanna z Matką Boską we Lwowie) czy realizacje będące indywidualną interpretacją form historycznych, gdzie kostium stylowy zostaje zastosowany we współczesnej funkcji (wieża wodna na Wystawie Krajowej we Lwowie). Równie śmiało operował też różnymi materiałami, nie stroniąc ani od kamienia, ani od cegły, ani od drewna (by wymienić w tym przypadku cieszący się dużym uznaniem publiczności Pawilon Łowiectwa na wspomnianej wystawie). Nie unikał też prac konserwatorskich. W istocie jednak drzemał w nim człowiek świadomy przełomu, twórca odczuwający potrzebę poszukiwania nowych środków wyrazu, czego dowodem są jego projekty i działania prowadzone już w XX wieku, utrzymane w duchu secesji. Jako pracownik, a następnie wieloletni kierownik Urzędu Budownictwa Miejskiego we Lwowie oraz juror w wielu konkursach architektonicznych cieszył się dużym uznaniem i autorytetem.

The neo-Gothic Franciscan church in Jasło was built between 1903 and 1904 to the design of Michał Łużecki, a Lviv architect, who also designed several neo-Gothic elements in the interior. It was the only sacred structure outside Lviv designed by the architect. Almost completely destroyed in WWII, it was a modest neo-Gothic church, consisting of a tower, a nave, and a chancel enclosed on three sides; there was no transept. Churches of this type were popular in Germany, and some examples are to be found in Poland as well. Studies suggest that Michał Łużecki was an architect of his times, straddling historicism and modernism. His knowledge and inventiveness allowed him to draw from a variety of neo-stylistic forms; his creative output includes designs inspired by the Middle Ages (the neo-Gothic church in Jasło) and modern architecture (the neo-baroque Blessed Virgin Fountain in Lviv), as well as free interpretations of historical forms, in which a stylistic costume is used to serve a modern function (e.g. the water tower at the Eastern Trade Fair in Lviv). Łużecki was equally skilful in the use of various materials, such as stone, brick and wood (e.g. the celebrated Hunting Pavillion at the Fair). He did not shy from conservation tasks. Deep down, however, he was an artist on a constant quest for new means of expression, conscious of the impending artistic breakthrough; the designs and projects he undertook in the 20 th century were already influenced by the spirit of art nouveau. Throughout his life, Łużecki enjoyed widespread esteem and authority, first as an employee and later as the director of the Urban Construction Office in Lviv, and a jury member in numerous architecture contests.